Harold Pinter  Harold Pinter, CH, CBE (* 10. Oktober 1930 in London, England; † 24. Dezember 2008 ok dor ) weer en britisch Dramatiker, Speelbaas un kreeg 2005 den Nobelpries för Literatur He hett för Theater, Höörfunk, Feernsehn un Kinofilme schreeven. Vö vun sien fröhe Warke wurrn to dat Absurd Theater tellt. Leven un WarkPinter wurr in Hackney in dat Londoner Eastend boren. Sien Öllern weer Jöden vun osteuropääsch Herkunft, sien Vader Jack Haim Pinter weer Damensnieder, sien Moder Frances Moskowitz Huusfru. Pinter is in dat proletarisch präägt Londoner Eastend upwussen. As he 1948 to dat Militär inberopen wurr, hett he den Kriegsdeenst verwiegert. All as jung Mann hett he Gedichte rutbrocht un speel Theater. Sien över en Stipendium betallt Studium an de Royal Academy of Dramatic Art in London hett he afbraken, um mit en Wannerbühne umhertotrecken, de Shakespeare-Stücke in Irland upführen dee. Sien eerst Theaterstück The Room (Dat Zimmer) schreev he 1957. In dat sülvig Johr fung he mit de Arbeit an dat Stück The Birthday Party (De Gebortsdagsfier) an, dat aber kien Spood harr, ofschons dat vun de Sunday Times loovt wurr. Sien Dörbröök harr he mit dat Stück The Caretaker (De Huusmeester), dat 1960 eerstmals upführt wurr. Dornah folgten dree Johrteihnte, in de he en vun de an' meesten speelt in inflootrieksten britischen Dramatiker weer. Neben Theaterstücken schrieev he Dreihböker (ünner annern för Regisseure as Joseph Losey, Elia Kazan, Robert Altman, Volker Schlöndorff un Paul Schrader), Hör- un Feernsehspelen as ok den Roman Die Zwerge, führ Regie un hett as Schauspeler för Film un Theater arbeit. In de 1980er Johren wies Harold Pinter apen politisch Engagement. 1985 reis he mit den amerikaanschen Dramatiker Arthur Miller in de Törkie, wo se sück mit Opfern vun politisch Ünnerdrücken drapen deen. Pinter sien Erfohren mit dat Ünnerdrücken vun de kurdisch Spraak hemm hüm to sien 1988 verapenlich Theaterstück Mountain Language (Barg-Spraak) führt. Sien apenlich Verteidigung vun den jugoslaawsch Präsidenten Slobodan Milošević, de vör dat UN-Kriegsverbrekertribunal in Den Haag wegen Völkermord un Verbreken gegen de Minschlichkeit anklaagt weer, hett internatschonal för Kritik sörgt. Ebenso hett sück Pinter för Kampagnen gegen den Irakkrieg insett.  Umstreeden is, of de Unklorheit un Nichdörkieken vun de Welt in de fröh Theaterstücken vun Pinter all Grund noog is, sien Warken to dat Absurd Theater totoreken. Tomindst lett sück inwennen, dat nich sien Stücke absurd sünd, sonnern de Umstände, in de de Figuren vun sien Stücke leven. Jüst de beropen fröh Arbeiten vun Pinter sünd satt vun Realität, geven Inblick in ärmlich un sozial bedrücken Existenzverhältnisse. Faken weeten de Figuren vun Pinter sülvst nich, welker Motiven se folgen. De letzten Sätze vun den ollen Davies in Pinter sien Stück „De Huusmeester“, de sück in de Geborgenheit vun en frömd Zimmer to drängen versöcht, wiest, wu wenig Sülvstgewetenheit hüm bleven is: „Was soll ich machen? Wo soll ich hin?“ För sien Wark wurr Pinter völfack uttekent, dorünner mit den Öösterriekschen Staatspries för Europääsche Literatur (1973), den Laurence Olivier Award (1996) un den wichtigsten Literaturpries in England, den David-Cohen-Preis (1995). 2001 wurr Pinter mit de Hermann-Kesten-Medaille uttekent; an' 13. Oktober 2005 kreeg he den Nobelpries för Literatur. Wiel he ut Krankheitsgrünnen nich persönlich to de Nobelpriesverleehn in Stockholm ween kunn, wurr en an’ Vördag up Video uptekent Dankesreed vun hüm wiest. Dat Video wiest en swoor an Krebs erkrankten Pinter, de de Publizität vun de Anlaat för düchtig Vorwürfe gegen den US-Präsidenten un den britischen Premierminister bruuk: He hett George W. Bush in’ Tosommenhang mit den Irakkrieg en Massenmörder un Tony Blair en „armen Irren“ („deluded idiot“) nömmt. In’ Oktober 2005 kreeg he vun de Franz-Kafka-Sellschopp in Prag den jedes Johr vergeeven Franz-Kafka-Pries, den sien Früend Václav Havel an sien Stäe annehm. 2006 kreeg Pinter den Premio Europa per il Teatro. Buterdem weer he Liddmaat ünner annern vun de Akademie der Künste in (West-)Berlin (1982), de American Academy of Arts and Letters (1984) un de American Academy of Arts and Sciences (1985). Nahdem man hüm den Nobelpries tospraken harr wurrn sien Stücke vör allen in Grootbritannien weer in de Speelplääns vun völ Bühnen upnommen, wobi vör allen sien fröh Warken en half Johrhunnert nah hör Entstahn herutragen Inszeneeren beleven deen un groot Resonanz bi Kritik un Publikum funnen. Pinter sülvst stunn nah lang Johren in’ Oktober 2006 in dat Londoner Royal Court Theatre noch eenmal as Schauspeler in Samuel Beckett sien Krapp’s Last Tape (Dat letzt Band) up de Bühne. All negen Vörstellungen weern binnerhalv wenig Stünn utverköfft. Pinter is an’ 24. Dezember 2008 an Kehlkoppkrebs storven. Arbeit an FilmenSien eerst Dreihbook The Servant schreev Pinter 1963. Later schreev he Dreihböker ünner annern för Accident – Zwischenfall in Oxford (1967), Der Mittler, Die Geliebte des französischen Leutnants (1981), Turtle Diary (1985), nah den Roman vun Russell Hoban, Die Geschichte der Dienerin (1990), Der Prozeß (1993), nah de Roman Der Prozeß vun Franz Kafka. He hett ok en Dreihbook to Marcel Proust sien Auf der Suche nach der verlorenen Zeit herutbrocht, dat aber nich verfilmt wurr. Eenig vun Pinter sien Stücken wurrn ebenfalls för dat Kino adapteert: Der Hausmeister (1963), The Birthday Party (1968), The Homecoming (1973) un Betrug (1983). För sien Arbeit an Die Geliebte des französischen Leutnants un Betrug wurr he jewiels för den Oscar in de Kategorie Oscar/Best adapteert Dreihbook nomineert. För de Verfilmung vun sien Theaterstück The Caretaker övernehm he 1963 gemeensam mit de Dorstellern Donald Pleasence, Alan Bates, den Regisseur Clive Donner un anner prominent Geldgevern de Kosten för de Produktschoon, nahdem anner Geldgever afsprungen weern. He sülvst harr in den Film en lütten Upträe. Gelegentlich övernehm Pinter ok sülvst Filmrullen (ünner annern in The Servant 1963, Accident 1967, Turtle Diary 1985, Mansfield Park 1999 un The Taylor of Panama 2001). Toletzt entwickel Pinter dat Dreihbook to den Film 1 Mord für 2 up de Grundlaag vun dat Stück Sleuth (Revanche oder Mord mit kleinen Fehlern) vun sien Kolleeg Anthony Shaffer, dat 2007 vun Kenneth Branagh mit Jude Law un Michael Caine nee verfilmt wurr. WirkungPinter in de Slagzeilen1977 kemm Pinter in de Slagzeilen, nahdem he sien Fru, di Schauspelerin Vivien Merchant, mit de he siet 1956 verheiraadt weer, för Lady Antonia Fraser, de öldste Dochter vun den 7. Earl of Longford, verlaaten dee. Nahdem Pinter schett weer, hett dat Paar 1980 heiraadt. Dat Stück vun Pinter Betrayal (Betrug) van 1978 wurr in dissen Tosommenhang verscheedentlich as Dorstellen vun disse Liaison leest; dat foot aber völmehr up en fröhere Affäär, de Pinter söben Johr mit de Feernsehmoderatorin Joan Bakewell verbunn. Later hett en apenlich Striet mit den Theaterregisseur Peter Hall för Upsehn sörgt, de Pinter in sien 1983 rutbrocht Daagböker as notorischen Suuper dorstellt harr. Pinter un Hall hemm dat aber henkreegen, dat se hör früendschaplich Verhältnis weer herstellen deen. Pinter weer en groot Fan vun den engelschen Natschonalsport Cricket. He weer bit to sien Dood Vörsitter vun den Gaieties Cricket Club. In de LiteraturIn de Körtgeschicht Save the Reaper (1998) vun Alice Munro gifft dat in fiktschonaler Form en Cameo-Upträe vun Harold Pinter, as wiels de Szene in en verkommen Behausung mit besaapen Mannlüüd de Reflexionsfähigkeit vun de Protagonistin Eve dank Literaturlektüre un Bühnenerfohren schildert wurrd, wor dat heet: „dachte sie darüber nach, wie sie das alles beschreiben würde – sie würde sagen, es war als sei sie unversehens mitten in ein Stück von Pinter geraten. Oder wie ihre schlimmsten Albträume von einem sturen, feindseligen Publikum.“[1] Den Chef in de Behausung hett Munro den Vörnaam vun den Dramatiker un Nobelprieskollegen geven: Harrold. In de PolitikPinter harr to politischen Fragen en dezideert Meenen: Sien Nobelpries-Rede bestunn ut en grooten Deel ut dat Veroordeelen vun den Irak-Krieg. De Invasion vun den Irak weer en Banditenakt, en Akt vun unverhahlen Staatsterrorismus ween, de de afsolute Verachtung vun dat Prinzip vun internatschonal Recht demonstreert harr. "De Invasion weer en willkürlicher Militärinsatz, utlööst dör en ganzen Barg vun Leegeree un schlimm Manipulatschoon vun de Medien un somit ok de Apenlichkeit; en Akt to de Konsolideeren vun de militärisch un ökonomisch Kontroll vun Amerika in' mittleren Osten ünner de Maske vun de Befreen, letzt Middel, nahdem all anner Rechtfertigungen sück nich harrn rechtfertigen laaten. En beindrucken Demonstratschoon vun en Militärmacht, de för den Dood un de Verstümmelung vun aberduusend Unschuldigen verantwortlich is. Wi hemm dat iraaksch Volk Folter, Splitterbomben, afriekert Uran, talllos willkürliche Mordtaten, Elend, Erniedrigung un Dood brocht un nömmt dat ›den mittleren Osten Freeheit un Demokratie bringen‹. Wu völ Minschen moot man doot maken, bit man sück de Beteken verdeent hett, en Massenmörder un Kriegsverbreker to ween? Eenhunnertduusend? Mehr as noog, würr ik meenen. Deshalb is dat blots gerecht, dat Bush un Blair vör den Internatschonalen Straafgerichtshoff kommt."[2] Theaterstücke(U = Eerstupführen, DSE = düütschspraakig Eerstupführen)
Prosa
Utteknungen
Literatur• Martin Esslin: Harold Pinter. dtv, München 1976, ISBN 3-423-06838-8. • Rüdiger Imhoff: Harold Pinters Dramentechnik. Bouvier, Bonn 1976, ISBN 3-416-01247-X. • Ronald Knowles: Understanding Harold Pinter. University of South Carolina Press, Columbia 1995, ISBN 1-57003-044-8. • Michael Billington: The life and work of Harold Pinter. Faber and Faber, London 1996, ISBN 0-571-17103-6. • Peter Raby (Hrsg.): The Cambridge companion to Harold Pinter. Cambridge University Press, Cambridge 2001, ISBN 0-521-65123-9. • Peter Münder: Harold Pinter. Rowohlt, Reinbek 2006, ISBN 3-499-50694-7. • William Baker: Harold Pinter. Continuum, London 2008, ISBN 978-0-8264-9971-4. • Antonia Fraser: Must you go? : my life with Harold Pinter. Weidenfeld & Nicolson, London 2010, ISBN 978-0-297-85971-0. Weblenken
Nahroop
Enkeld Nahwiesen
 Winners vun den Nobelpries för Literatur
1901: Prudhomme | 1902: Mommsen | 1903: Bjørnson | 1904: F. Mistral, Echegaray | 1905: Sienkiewicz | 1906: Carducci | 1907: Kipling | 1908: Eucken | 1909: Lagerlöf | 1910: Heyse | 1911: Maeterlinck | 1912: Hauptmann | 1913: Tagore | 1915: Rolland | 1916: Heidenstam | 1917: Gjellerup, Pontoppidan | 1919: Spitteler | 1920: Hamsun | 1921: France | 1922: Benavente | 1923: Yeats | 1924: Reymont | 1925: Shaw | 1926: Deledda | 1927: Bergson | 1928: Undset | 1929: Mann | 1930: Lewis | 1931: Karlfeldt | 1932: Galsworthy | 1933: Boenin | 1934: Pirandello | 1936: O'Neill | 1937: Gard | 1938: Buck | 1939: Sillanpää | 1944: Jensen | 1945: G. Mistral | 1946: Hesse | 1947: Gide | 1948: Eliot | 1949: Faulkner | 1950: Russell | 1951: Lagerkvist | 1952: Mauriac | 1953: Churchill | 1954: Hemingway | 1955: Laxness | 1956: Jiménez | 1957: Camus | 1958: Pasternak | 1959: Quasimodo | 1960: Perse | 1961: Andrić | 1962: Steinbeck | 1963: Seferis | 1964: Sartre | 1965: Sjolochov | 1966: Agnon, Sachs | 1967: Asturias | 1968: Kawabata | 1969: Beckett | 1970: Soltschenizyn | 1971: Neruda | 1972: Böll | 1973: White | 1974: Johnson, Martinson | 1975: Montale | 1976: Bellow | 1977: Aleixandre | 1978: Singer | 1979: Elýtis | 1980: Miłosz | 1981: Canetti | 1982: García Márquez | 1983: Golding | 1984: Seifert | 1985: Simon | 1986: Soyinka | 1987: Brodsky | 1988: Mahfouz | 1989: Cela | 1990: Paz | 1991: Gordimer | 1992: Walcott | 1993: Morrison | 1994: Oë | 1995: Heaney | 1996: Szymborska | 1997: Fo | 1998: Saramago | 1999: Grass | 2000: Gao | 2001: Naipaul | 2002: Kertész | 2003: Coetzee | 2004: Jelinek | 2005: Pinter | 2006: Pamuk | 2007: Lessing | 2008: Le Clézio | 2009: Müller | 2010: Vargas Llosa | 2011: Tranströmer | 2012: Mo | 2013: Munro | 2014: Modiano | 2015: Alexijewitsch | 2016: Dylan | 2017: Kazuo Ishiguro | 2018: Tokarczuk | 2019: Handke | 2020: Glück | 2021: Gurnah | 2022: Ernaux | 2023: Fosse | 2024: Han Kang |
