Bahasa Kaili-Besoa atau Bahasa Kaili-Behoa merupakan salah satu bahasa yang terdapat di kecamatan Lore Tengah , Kabupaten Poso , Sulawesi Tengah . Bahasa tersebar di Lembah Lore dan dipertuturkan oleh suku Besoa . Penutur jati bahasa ini menyebut bahasa mereka Ti'ara (Tidak) sebagai bahasa Behoa . Ada sekitar 3.000 orang penutur bahasa ini atau 10,000 (2007 SIL) menurut Ethnologue.[ 1] Bahasa ini termasuk dari keluarga Kaili-Badaik, bersama dengan bahasa Napu dan bahasa Bada .
Kosakata
Daftar kosakata:[ 10]
Nomor
Bahasa Besoa
Bahasa Indonesia
1.
isa
satu
2.
dua
dua
3.
talu
tiga
4.
iba
empat
5.
lima
lima
6.
ini
enam
7.
pitu
tujuh
8.
uwalu
delapan
9.
hahio
sembilan
10.
hampulo
sepuluh
11.
hampulo hai isa
sebelas
12.
hampulo hai dua
dua belas
13.
rampulo
dua puluh
14.
talu pulona
tiga puluh
15.
hangatu
seratus
16.
hangatu hai isa
seratus satu
17.
hasabu
seribu
18.
hasabu hai isa
seribu satu
19.
hasabu hai hampulo
seribu sepuluh
20.
hasabu hai hangatu
seribu seratus
21.
hantanga
setengah
22.
karongkanina
kedua kali
23.
talu kanina
tiga kali
24.
hangatu kanina
seratus kali
25.
isa hai hatanga
satu setengah
26.
wua
kepala
27.
kire
dahi
28.
teti mata
kening
29.
mata
mata
30.
ilo
hidung
31.
bobe ilo
lubang hidung
32.
hume
bibir
33.
nganga
mulut
34.
are
dagu
35.
talinga
telinga
36.
tambolo
leher
37.
ponda
dada
38.
wanga
bahu
39.
kadu
punggung
40.
hope
pinggang
41.
palo
pantat
42.
tae
tangan
43.
hiu
siku
44.
karawe tae
jari tangan
45.
lila
lidah
46.
ngihi
gigi
47.
kalanda baga
gusi
48.
welua
rambut
49.
wulu pehihi
bulu roma
50.
pa'a
paha
51.
kuntu
lutut
52.
tulu biti
betis
53.
tai
perut
54.
kateda
ketiak
55.
huhu
susu
56.
peli
pipi
57.
laho
kemaluan laki-laki
58.
wii
kemaluan perempuan
59.
kanu
kuku
60.
pohi
pusat
61.
biti
kaki
62.
lindo
muka
63.
kara
langit-langit
64.
karawe biti
jari kaki
65.
pado'
tumit
66.
palanta tae
telapak tangan
67.
palanta biti
telapak kaki
68.
pekala'a
pergelangan
69.
hehe
rahang
70.
bulu bangi
tulang kering
71.
kara pui
lubang pantat
72.
ua'
urat
73.
petudo'
telunjuk
74.
karawe koi
jari kelingking
75.
karawe toda pohangga
jari manis
76.
katumpu
ibu jari
77.
wulu mata
bulu mata
78.
pando'
belakang kepala
79.
bu'u wua
tengkorak
80.
koli
kulit
81.
oho
tulang rusuk
82.
bu'u tambolo
tulang leher
83.
katipahu
mata kaki
84.
onto biti
daging betis
85.
lengkeda
lutut bahagian belakang
86.
danggo
janggut
87.
tai liko
usus
88.
puruh
empedu
89.
lompo
lemak
90.
lela
keringat
91.
uwai mata
air mata
92.
tandoko
anak tekak
93.
wawaohe
ludah
94.
uga'
tahi telinga
95.
dai; banta'a
daki; daki kaki
96.
wata
badan
97.
biri
ingus
98.
wulu kaleda
bulu ketiak
99.
wowo
ubun-ubun
100.
pelengkea
pergelangan kaki
101.
tandoko
kerongkongan
102.
gege
tahi mata
103.
uba
uban
104.
hiha
tahi mata (penyakit)
III.
Nama Alat-alat Rumah Tangga
105.
kori
belanga
106.
kori tampo
belanga tanah
107.
kori mala
belanga kuningan
108.
kawali
kuali
109.
kori besi
panci
110.
sere
cerek
111.
sondu
sendok
112.
perana uwai
saringan
113.
perana
ayak-ayak
114.
sangkiri
cangkir
115.
galasi
gelas
116.
tabo
piring
117.
tabo bele
piring belek
118.
dula
dulang
119.
dula mala
dulang tembaga
120.
ladi
pisau
121.
tandai
tungku
122.
kadera
kursi
123.
peti
peti
124.
dasari
ranjang
125.
kasoro
kasur
126.
alonga
bantal
127.
pampewao
cermin
128.
rapu
dapur
129.
lonjo
rantang
130.
guhi
guci
131.
iso
lesung
132.
alu
alu
133.
kulambu
kelambu
134.
embere
ember
135.
loya
loyang
136.
mangku
mok
137.
sondu kau
senduk kayu
138.
sondu tabo kaluku
senduk tempurung
139.
petambu
timba
140.
wara
nyiru
141.
ari'i
tiang
142.
rindi
dinding
143.
baba'a; baba
pintung pagar; pintu rumah
144.
sungkeke
jendela
145.
koho
kasau
146.
woi daha
kolong rumah
147.
lao
pelimbahan
148.
boso
pagar
149.
lincau
kamar
150.
haranto
teras
151.
halangka
loteng
152.
pata
papan
153.
kaho batilo
kasau jantan
154.
pehola
palang rumah
155.
daula
lantai
156.
pehipi
penjepit
157.
petaka
pengikat
158.
pehuga
penopang
159.
wumbu
bubungan
160.
tuha
balok tiang
161.
ale
tikar
162.
pohohora'a
tempat sendok tempurung
163.
lampa'a
tempat kayu api di atas tungku
164.
pemangki
pacul
165.
pehambe rumpu
sabit
166.
ahe
parang
167.
uwahe
kapak
168.
pehungki
linggis
169.
hindo
ani-ani
170.
penggulua
sarang parang
171.
pa'a
pahat
172.
kata
ketam
173.
pebobe
gurdi
174.
kiki
kikir
VII.
Nama Mata Angin
175.
utara
utara
176.
salata
selatan
177.
katampuha
barat
178.
mata alo
timur
179.
wui lore
angin darat
180.
wui tahi
angin laut
VIII.
Nama Binatang
181.
boula
kerbau
182.
lagiwa
rusa
183.
tengka
anca
184.
ahu
anjing
185.
boe
babi
186.
soe
kucing
187.
manu
ayam
188.
tadahi
burung
189.
ibo
monjet
190.
hulaku
musang
191.
hawa
ular sawah
192.
alipa
lipan
193.
lantai
semut
194.
karamu
nyamuk
195.
dali
lalat
196.
kantamba
kupu-kupu
197.
katulobo
kutu busuk
198.
asa-asa
cecak
199.
kalia.
biawak
200.
do'u
tupai
201.
walehu
tikus
202.
kahindoro
cacing
203.
seo
katak
204.
kuhe
kus-kus
205.
daopa
kelelawar
206.
katupee
belalang
207.
kadulepe
lipan
208.
kapuna
buaya
209.
bantuluku
kura-kura
210.
dara
kuda
211.
bantiluku tali
penyu
212.
ruke
sisik
213.
kupi
kepiting
214.
kalakia
burung hantu
215.
kongka
burung elang
216.
bau boe
lumba-lumba
217.
koloe
nuri
218.
kea
kakatua
219.
goo-goo
bangau
220.
dena
pipit
221.
balolai
burung gereja
222.
tadahi maleo
burung maleo
223.
toripa
teripang
224.
imbu
naga laut
225.
ntolup
belut besar
226.
mahapi
belut kecil
227.
watu bau
tiram
228.
ngkolobue
siput darat
229.
ngkolobue tahi
siput laut
230.
kakapu
kakap
231.
bau betue
bintang laut
232.
wulu beo
bulu babi
233.
katupee
belalang
234.
kokou
tekukur
235.
kaa'
burung gagak
236.
npelu'u
belibis
237.
titi
itik
238.
kaluku
kelapa
239.
taipa
mangga
240.
babuno
langsat
241.
duri
durian
242.
sarakaya
serikaya
243.
nanaga
nangka
244.
loka
pisang
245.
tuwu
tebu
246.
pangana
pinang
247.
katedo
labu
248.
temu
ketimun
249.
marisa
lombok
250.
kadus
keladi
251.
sague
sagu
252.
uwi
ubi jalar
253.
wikau
ketela
Lihat pula
Referensi
^ a b "Behoa" . Diakses tanggal 19 Desember 2015 .
^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, ed. (2023). "Besoa". Glottolog 4.8 . Jena, Jerman: Max Planck Institute for the Science of Human History. ; ;
^ "UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger " (dalam bahasa bahasa Inggris , Prancis , Spanyol , Rusia , and Tionghoa ). UNESCO . 2011. Diarsipkan dari asli tanggal 29 April 2022. Diakses tanggal 26 Juni 2011 . Pemeliharaan CS1: Bahasa yang tidak diketahui (link )
^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger " (PDF) (dalam bahasa Inggris). UNESCO . 2010. Diarsipkan dari asli (PDF) tanggal 31 Mei 2022. Diakses tanggal 31 Mei 2022 .
^ "Bahasa Besoa" . www.ethnologue.com (dalam bahasa Inggris). SIL Ethnologue.
^ Saro, Ahmad; Hanafi Sulaiman; Abdillah A. Rahim; Sudarmin Kuruda. 1991. Struktur bahasa Besoa . Palu: Pusat Bahasa. viii+98pp.
Bacaan lebih lanjut
Saro , Ahmad; Sulaiman , Hanafi; Rahim , Abdillah A.; Kuruda , Sudarmin (1991). Struktur Bahasa Besoa . Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. Pemeliharaan CS1: Banyak nama: authors list (link )
Martens , Michael (1989). Sneddon , James N. (ed.). "The Badaic Languages of Central Sulawesi" (PDF) . Studies in Sulawesi linguistics, part I : 19– 53. ; Pemeliharaan CS1: Banyak nama: authors list (link )