Beatrys

Beatrys es e Middelnederlandsche Merrialegende uut de veertienste eeuwe.

De legende van Beatrys es ol styf oud en wos ol langer bekend in veel landn. 't Goat over e nunne da kosteresse es in e klooster moa bezeetn es van 't verlangn noa heur oud lief (vs. 213: Minne worpt mi onder voet). Ze sprikt zy were of mè heurne jeugdvriend en smyt uutendelik heur kappe over d'hoage. Z'hangt de sleuters van de kapelle an 't Merriabeeld en t'hope zettn ze zynder an noa e verre stee.

Ze leevn zynder doa zeevn joarn lik keuniengn in Vrankryk en krygn binsdien twee jounges. Moa oen ze zynder ol hunder geld verbuuscht hèin, lat 'n hem heur zittn. Beatrys bluuft ollene achter mè heur jounges, zounder geld en zounder teetn. Zeevn joar lank leevn ze zynder in de grotste oarmoe. Ze probeert t'overleevn deur te beedeln en heur te prostitueern up den buutn (vs. 448-450: Ic moet gaen dorden noet Buten der stat op tfelt Ende winnen met minen lichame ghelt).

In ol heur miserie vergit ze nie voe olle doage te leezn vo Merria. Achter en ende krygt ze zy spyt van 't gene da ze zy gedoan hèit. Uutendelik besluut ze zy van were te keern na 't stee woa da heur klooster stoat. Ze klopt an by e vriendelik oud wuuf da heur en de kinders wilt upvangn. Oe ze zy an da wuuf vroagt wuk da d'r overtyd mè de kosteresse es gebeurd, wit da wuuf van nietn.

Uut curiositeit goa Beatrys 'n dag d'r achter goan kykn na 't klooster. Ze verschiet heur en bulte oe ze ziet da heur kleers en de sleuters van de kapelle nog osan up juste dezelste plekke liggn lik woa dat ze zy veertien joar idder had achtergeloatn. Da wil zeggn da niemand in ol die joarn hèit geziene dat ze zy doa nie mè gewist hèit!

Nen iengel verklapt heur wuk da d'r gebeurd es. In ol dienen tyd da ze zy weg wos, hèit d'Hillige Merria heur uuterlik overgenoomn en heur werk overgepakt.

De legende es dus in d'eeste plekke e Merriavererienge: d'Hillige Merria da eindeliks goed es en oessan vo joe zorgt, ook oe j'up den verkeerdn weug zit.

Moa de vertellienge goat ook over de goedheid van mienschn in 't olgemeen. Wien da missn makt en slichte diengn doet, moa vroeg of loate zyn misse inziet en probeert were goed te leevn, goat vergiffenisse krygn (vs. 825-826: Wie aen u soect ghenade, hi vintse, al comt hi spade).

De vertellienge van de nunne Beatrys es bewoard gebleevn in e sjiek versierd, uniek handschrift van round 1374. D'n tekst zelve es van round 1300. 't Es een van de zuuverste stikkn Middelnederlands dan gekend zyn uut dienen tyd. De toale es dudelik Brabants en es meugeliks in Brussel geschreevn gewist.

't Handschrift es nu bewoard in de Keunienklikke Bibliotheke van Den Haag.

Beatrys hèit van 't oud wuuf g'hoord da de kosteresse de letste veertien joarn gin één messe gemist hèit. Z'hèit heur kinders achtergeloatn by da wuuf en ze keert zy nu were na 't klooster. Ze begunt were te leezn voe Merria moa ze volt in sloape. In e visioen hoort ze nen iengel koutn tegen zy (hets van gode, dat ic u quedde).

Vers 667-700:

Daer si lach in dit ghebede,
Quam een vaec in al haer lede
Ende si wert in slape sochte.
In enen vysioen haer dochte,
Hoe een stemme aen haer riep,
Daer si lach ende sliep:
'Mensche, du heves soe langhe gecarmt,
Dat Maria dijns ontfarmt,
Want si heeft u verbeden.
Gaet inden cloester met haestecheden:
Ghi vint die doren open wide,
Daer ghi uut ginges ten selven tide
Met uwen lieve, den ionghelinc,
Die u inder noet af ghinc.
Al dijn abijt vinstu weder
Ligghen opten outaer neder;
Wile, covele ende scoen
Moeghedi coenlijc ane doen;
Des danct hoeghelike marien.
Die slotele vander sacristien,
Die ghi voer tbeelde hinct
Snachs, doen ghi uut ghinct,
Die heeft si soe doen bewaren,
Datmen binnen .xiiij. iaren
Uwes nye en ghemiste,
Soe dat yemen daer af wiste.
Maria es soe wel u vrient,
Si heeft altoes voer u ghedient
Min no meer na dijn ghelike.
Dat heeft de vrouwe van hemelrike,
Sonderse, doer u ghedaen!
Si heet u inden cloester gaen.
Ghi en vint nyemand op u bedde.
Hets van gode, dat ic u quedde!'

• Beatrys in de Koninklijke Bibliotheek van Den Haag
• Beatrys in Literatuurgeschiedenis.nl
• Beatrys in de Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren