Transport w Timorze Wschodnim

Transport w Timorze Wschodnim – system transportu funkcjonujący na terenie Timoru Wschodniego.

Według danych z 2008 roku w kraju istnieje 6040 km dróg, z czego 2600 km to drogi utwardzone, zaś 3440 km to drogi nieutwardzone^[1].

Sieć drogowa składa się z dróg krajowych łączących stolice gmin (~1500 km), dróg gminnych łączących stolice gmin z miastami i wsiami (~870 km), dróg miejskich na obszarach miejskich (~717 km) i dróg wiejskich na obszarach wiejskich (~3112 km). Ponad 70% timorskich dróg ma zły stan^[2].

Pod panowaniem portugalskim system drogowy Timoru Wschodniego, podobnie jak sieć dróg we wszystkich koloniach portugalskich, opierał się na ruchu prawostronnym. Po przejęciu władzy przez Indonezję w 1975 r. drogi zostały przestawione na ruch lewostronny (podobnie jak praktycznie cała dzisiejsza Indonezja). Po uzyskaniu niepodległości w 2002 r. utrzymano zasadę ruchu lewostronnego.

Timor Wschodni posiada 20 arterii komunikacyjnych, oznaczonych jako drogi klasy A (drogi krajowe)^[3]:

W październiku 2016 r. rząd Timoru Wschodniego symbolicznie rozpoczął projekt renowacji drogi krajowej Dili – Manatuto – Baucau. Budowa miała być prowadzona w dwóch odcinkach: Dili – Manatuto i Manatuto – Baucau, w każdym przypadku przez chińską firmę budowlaną. Projekt został sfinansowany z budżetu państwa, a także z funduszu pożyczkowego rządu Japonii, za pośrednictwem Japońskiej Agencji Współpracy Międzynarodowej (JICA). Pierwrotny termin zakończenia prac to połowa 2019 roku, ale finalnie droga została oficjalnie otwarta 26 sierpnia 2022 roku^[4].

Zgodnie z oceną jakości połączeń sieci drogowej opublikowaną we wrześniu 2019 r. krajowa sieć drogowa połączyła już w zadowalający sposób wszystkie krajowe ośrodki działalności dla wszystkich rodzaje pojazdów znajdujących się w ruchu. Niektóre odcinki dróg wymagały jednak poprawy pod względem szerokości drogi, odwodnienia, projektu geometrycznego i udogodnień komunikacyjnych^[5].

Dwa mosty drogowe nad rzeką Comoro łączą centrum Dili z zachodnią częścią miasta, w tym z lotniskiem i portem Tibar Bay Port. Ważniejszym z tych dwóch mostów jest most CPLP, drugi to, położony około 800 m na południe, most Hinode^[6].

W północno-wschodnim rogu środkowego Dili jest jeszcze most B. J. Habibie, który rozciąga się nad rzeką Claran i łączy centrum Dili ze wschodnim nabrzeżem Zatoki Dili^[7].

Most Noefefan, znany również jako Most Tono, został otwarty w 2017 roku w ramach projektu ZEESM TL w Oecusse.

Transport kolejowy w Timorze Wschodnim nie istnieje i nigdy nie istniał^[8].

W 2012 roku pojawił się projekt budowy kolei. Plan przewidywał budowę trzech linii kolejowych (o łącznej długości ponad 600 km)^[9][10]:

• Bobonaro – Lospalos (linia centralna)
• Dili – Betano (linia zachodnia)
• Baucau – Uatolari (linia wschodnia)

W Timorze Wschodnim istnieją dwa porty^[11]:

• Port w Dili – dla statków pasażerskich i statków wycieczkowych przewożących pasażerów międzynarodowych
• Port Tibar Bay – dla importu i eksportu towarów; otwarty 30 września 2022 roku^[12]

 Zobacz też: Lista portów lotniczych w Timorze Wschodnim.

Wedle stanu na 2024 rok Timor Wschodni posiada 10 lotnisk^[1].

Międzynarodowy port lotniczy Presidente Nicolau Lobato w Dili jest głównym międzynarodowym portem lotniczym kraju. Regularne połączenia komercyjne są świadczone również na lotniskach Suai i Oecusse^[13].