Mistrz stylu bel canto, szczególną popularnością cieszą się jego opery komiczne (Cyrulik sewilski, Włoszka w Algierze, Kopciuszek), choć zyskał uznanie również jako twórca oper seria (najwybitniejszym przykładem w tej dziedzinie jest opera Wilhelm Tell). Pisał również (zwłaszcza w późniejszym okresie) utwory religijne (Stabat Mater), kameralne oraz pieśni.
Życiorys
Rossini urodził się w Pesaro, mieście położonym nad Morzem Adriatyckim w środkowych Włoszech. Jego ojciec Giuseppe był waltornistą, a matka Anna – śpiewaczką. Edukację muzyczną Rossini rozpoczął bardzo wcześnie, w wieku sześciu lat grał już na trójkącie w kapeli swojego ojca. W roku 1796, po uwięzieniu Giuseppe z powodów politycznych, Anna zabrała syna do Bolonii. Giuseppe dołączył do rodziny po wyjściu z więzienia.
Edukacja
W roku 1807 Gioacchino rozpoczął naukę kontrapunktu u kompozytora-zakonnika Stanislao Matteiego, a jakiś czas potem naukę gry na wiolonczeli w Konserwatorium Bolońskim. W wieku 16 lat zdobył nagrodę Konserwatorium za kantatęIl piantô d’armonia per la morte d’Orfeo. Dwa lata później ukończył i wystawił w Wenecji swoją pierwszą operę La Cambiale di Matrimonio. Do roku 1813 skomponował jeszcze kilka oper dla teatrów w Rzymie, Bolonii, Wenecji i Mediolanie. Upragnioną sławę przyniósł mu jednak dopiero Tankred, którego premiera w Teatro La Fenice w Wenecji 6 lutego 1813 była oszałamiającym sukcesem.
Wczesny okres twórczości
Opery pisane dla teatrów w Wenecji i Mediolanie w latach 1813–1815 nie powtórzyły sukcesu Tankreda (choć Włoszka w Algierze wciąż cieszy się sporą popularnością). W roku 1815 Rossini pojawił się w Bolonii, gdzie impresario neapolitańskich teatrów San Carlo i Del Fondo, Domenico Barbaja, zaoferował mu posadę dyrektora artystycznego obu teatrów. Artysta zobowiązał się również pisać po jednej operze rocznie dla każdego z nich.
20 lutego 1816 r. w Teatro Argentina w Rzymie odbyła się premiera Cyrulika sewilskiego – opery komicznej na podstawie dramatu Pierre’a Beaumarchais’go – uznawanej za jedno z najwybitniejszych dzieł w historii muzyki operowej. Według niektórych źródeł napisanie Cyrulika zajęło Rossiniemu 8 dni, on sam twierdził, że było to 12–13 dni – najprawdopodobniej trwało to jednak około 25 dni. Prapremiera Cyrulika okazała się największą klęską w dziejach opery – na scenę wbiegł kot, na kompozytora wylano kubeł zielonej farby, a hrabiemu Almavivie rozstrojono gitarę. Była to zmowa osób, które zazdrościły mu sławy. Kolejne przedstawienie (na którym sam kompozytor się nie pojawił, symulując chorobę) spotkało się już jednak z entuzjastycznym przyjęciem. Cyrulik sewilski jest najczęściej wykonywaną operą Rossiniego.
W latach 1815–1823 Rossini napisał 20 oper. W 1821 poślubił śpiewaczkę Isabellę Colbran. W roku 1822 wybrał się do Wiednia, gdzie dyrygował wykonaniem oper Kopciuszek i Zelmira. Z Wiednia wrócił do Bolonii i jeszcze w tym samym roku stawił się na kongresie w Weronie na zaproszenie księcia Metternicha.
W roku 1823 odwiedził Paryż i Londyn. W roku 1824 został dyrektorem Théatre Italien w Paryżu, a po wygaśnięciu kontraktu został pierwszym kompozytorem króla oraz głównym inspektorem do spraw śpiewu we Francji. W 1829 powstała jedna z najważniejszych oper w karierze Rossiniego – Wilhelm Tell (o której Gaetano Donizetti powiedział: Pierwszy i trzeci akt opery z pewnością napisał Rossini, ale drugi musi być dziełem Boga!) – była to jednocześnie jego ostatnia opera.
Porzucenie twórczości operowej. Późna twórczość
Od prapremiery Wilhelma Tella Rossini zaprzestał pisania oper. Tłumaczył to w następujący sposób:
Wszyscy pracują dla trzech rzeczy: sławy, złota i przyjemności. Sławę już mam, złota mi nie trzeba, a przyjemności już dawno mnie znudziły...
Tego samego roku kompozytor wyjechał do Bolonii, zaniepokojony stanem zdrowia ojca po śmierci matki. Powrót do Paryża został opóźniony przez Rewolucję Lipcową w 1830 roku i kompozytor znalazł się w stolicy Francji dopiero w listopadzie. W roku 1832 napisał pierwszych 6 części Stabat Mater. Resztę dopisał dopiero w roku śmierci swojego ojca (1839). Od roku 1832 do śmierci w roku 1868 komponował już bardzo niewiele. Na przestrzeni lat stworzył luźny zbiór utworów kameralnych i wokalnych Grzechy starości, a pod koniec życia, w roku 1863, swoje ostatnie wielkie dzieło lub, jak je sam nazywał, swój ostatni grzech śmiertelny – Petite Messe Solennelle(inne języki) (Mała Msza Uroczysta) na 4 śpiewaków (sopran, alt, tenor i bas), chór, 2 fortepiany oraz organy.
Biografowie przedstawiają go w tym okresie jako człowieka obdarzonego błyskotliwym, choć nieco cynicznym poczuciem humoru i jednocześnie zakompleksionego, upokorzonego i przekonanego o zmarnowaniu swojego talentu. To wszystko widoczne jest w dedykacji Mszy:
Drogi Boże, oto jest, ukończona, moja mała Msza. Czy to, co stworzyłem, to na pewno święta muzyka (musique sacrée), czy może raczej muzyka potępiona (sacrée musique)? Dobrze wiesz, że urodziłem się dla opery buffa! Trochę umiejętności, trochę serca, to wszystko. Bądź więc błogosławiony i przyjmij mnie do Raju.
Grób Rossiniego na Cmentarzu Père-Lachaise
Zmarł w 1868 r. w swojej willi w Passy koło Paryża, pochowany został na cmentarzu Père-Lachaise. W kwietniu 1887 ekshumowano jego zwłoki i po 3 dniach uroczyście pochowano w Kościele Santa Croce we Florencji. W grobie na Père-Lachaise spoczywa jego druga żona, Olympe Pélissier (zmarła w 1878 roku).
Soirées musicales (1830–1835) – 12 pieśni na głos i fortepian zawierający, między innymi jedną z najpopularniejszych kompozycji Rossiniego – neapolitańską tarantellę La Danza
Muzyka instrumentalna
Sei sonate a quattro (1804)
Sinfonia di Bologna (1807)
Sinfonia al Conventello (1808)
Variazzioni di clarinetto (Wariacje na klarnet i orkiestrę kameralną) (1809)
Introduzione, tema e variazioni (1819)
Duet na wiolonczelę i kontrabas (1824)
Le rendez-vous de chasse (1828)
Sonata na harfę (1837)
Utwory fortepianowe: Péchés de vieillesse (Grzechy starości)
Une caresse à ma femme
Un petit train de plaisir (comique-imitatif)
Petit Caprice (W stylu Offenbacha)
Prélude inoffensif
Bolero tartare
Quatre hors-d’œuvres et quatre mendiants
Un rêve
Memento homo – Assez de memento. Dansons
Un profond sommeil – Un réveil en sursaut
Petite Fanfare (à quatre mains)
Quelques riens pour album (24 miniatury)
Przypisy
↑W akcie chrztu imię brzmi „Giovacchino Antonio” (informacja wg Giuseppe Radiciotti – Encyklopedia Muzyczna), ale Rossini wolał pisownię „Gioachino”, rzadziej „Gioacchino”. Prawie zawsze podpisywał się „G. Rossini”. W Polsce w XIX wieku i jeszcze w latach 60 wieku XX używano spolszczonej formy imienia Rossiniego – Joachim. W światowej literaturze, najczęściej używa się imienia „Gioachino”. Takie imię używane jest przez Fundację G. Rossiniego w Pesaro, która jest instytucją powołaną przez bezpośredniego spadkobiercę Rossiniego – Gminę Pesaro. Fondazione G. Rossini.
