Fabre

Lo fabre o faure es un obrièr o artesan professional que farga a la man e assembla de pèças de metal per realizar d'objèctes usatge o compausats d'un bastit.

L'activitat del fabre apareguèt al mèsme temps que la descobèrta del trabalh dels metals, 5 000 ans AbC.; venguèt un quite mestièr a mesura que los pòbles exprimiguèron lor besonh d'aver d'objèctes mai resistents e als usatges variats: aisinas, armas, pèças mecanicas, grasilhas, claus, jòias , etc. Dins l'Antiquitat, los fabres utilizavan dins lors forn lo carbon vegetal puslèu que de carbon de tèrra. Aquò se faguèt a causa que lo carbon vegetal es un combustible mai dificil d'abrandar que la lenha mas que dona una calor plan superiora a aquesta producha per la combustion de la lenha.

A l'Edat Mejana, lo fabre utilizava mai sovent un enclutge e un martèl per faiçonar de pèças de bronze, de coire o d'argent, après los aver portats a incandescéncia dins de forn nautament refractaris. Se nomena farga lo talhièr del fabre, e fargatge son activitat.

Sus las medalhas e moneda, la farga es sovent presentada pel martèl e l'enclutge.

Las pèças son caufadas dins un brasièr de carbon de tèrra que lo fuòs es mantengut per una bufaria connectada a una tuvièra.

Las ròdas dels carris èran realizadas pel rodièr e enseguida cercladas a caud pel fabre. Dins los vilatges, èra l'escasença d'un encontra de man d’òbra per cerclar mai d'unas ròdas dins la jornada. La corba en fèrre aviá estat realizada amb una circonferéncia inferiora de dos o tres centimètres a aquesta de la ròda de fusta. La dilatacion permetava de plaçar aquesta corba e de la quichar per refregiment a l'entorn de la ròda.

Per realizar d'objèctes devent suportar d'importantas constrenchas (espasas, bloquièrs…), diferents aliatges e tractament foguèron inventats.

L'artesan que lo mestièr consistís a ferrar los cavals es lo manescal.

• 
  Fabre al trabalh dins l'Orissa, en Índia.
• 
  Tuvièra del sègle XIX plaçada al centre ddel fogal per donar d'aire.
• 
  Farga portativa.

• Kirkpatrick Macmillan, aqueste fabre escocés inventèt la bicicleta comandada per pedalas en 1838.
• Thomas Newcomen es un fabre del Devon qu'inventèt e realizèt en 1712 una maquina de vapor.

• Tobal-Caín: lo primièr dels fabres, descendent de Caín.
• Iram: lo fondeire de las colomnas d'aram de l'ostal e de temple de Salamon.

• Brigit, divesa maire de la mitologia celtica.
• Culann, dins la mitologia celtica irlandesa. Es lo fabre d’Ulster pendent lo règne de Conchobar Mac Nessa.
• Gofannon es un dieu de la mitologia celtica galesa. Son nom significa fabre.
• Goibniu es lo dieu-fabre deks Tuatha De Danann dins la mitologia celtica irlandesa.

• Brokk e Sindri son los nans fabres, filhs d'Ivaldir ; lor farga es installada dins una espeluga del Midgard. Fabreguèron la cabeladura de Sif, la lança d'Odin Gungnir e la nau Skidbladnir.
• Tòr, lo mai fòrt dels dieus Ases, es lo protector dels fabres, dels artesans e dels païsans. Mena un cari tirat per doas bocs e pòrta lo martèl Mjöllnir. Es un dels filhs d'Odin.

• Efèst abitualament presentat coma un fabre garrèl, es lo dieu de fuòc, de las fargas e desl volcans dins la mitologia grèga.
• Vulcan dieu del fuòc, fabre dels dieus, dins la mitologia romana.

• Farga
• ferretariá
• Manescal

• Made Bandé Diouf, Forgerons wolof du Kajoor ; Forgerons sereer du Siin et du Jegem : de l’époque précoloniale à nos jours, Paris, EHESS-ORSTOM, 1983, 498 p. (Thèse de 3^e cycle)

• Carte des ferronniers-forgerons
• Royal Naval Museum - Blacksmiths Les forgerons de la Marine britannique, avec des photographies. (en)