Alevisme

L'alevisme es una branca religiosa eterodòxa de l'islam apareguda dins lo corrent dau sègle XIII. Se formèt au sen dei populacions turcas a partir dau chiisme duodeciman mai i mesclèt unei trachs religiós turcs e, de còps, bizantins ò armènis. Ansin, es classat au sen dei tradicions dau sofisme e presenta de diferéncias importantas a respèct dei corrents islamics ortodòxs coma lo sunisme ò lo chiisme. Au començament dau sègle XXI, es principalament implantat dins lei regions orientalas d'Anatolia tendriá una comunautat d'aperaquí 15 milions de fidèus.

L'alevisme tèn pas de dògmas constrenhents e es devesit entre unei tendàncias diferentas que son pas totjorn clarament definidas. La tradicion e la transmission oralas i an un ròtle important. En fòrça dei tèxtes sacrats comuns ambé leis autrei musulmans coma l'Alcoran, leis escrichs de basa principaus de l'alevisme son lei Buyruks que son una compilacion de versets coranics, de citacions de Maomet, dei dotze imams, de dialògs, d'imnes e de racòntes afirmant lei principis alevis. Lei principis que son comuns ai divèrsei brancas de l'alevisme son :

la trinitat formada d'Allah, Maomet e Ali. Maomet e Ali i son considerats coma de representacions de l'energia divina.
lei Tretze Imams. Cada imam representa un aspèct diferent de l'Univèrs e es considerat coma una reflexion d'Ali. Lo darrier imam es escondut e representa lo Periòde Messianic.
la pluralitat que definís dos sistèmas de creacion. Lo premier va dau centre espirituau vèrs la pluralitat de la natura e lo segond fa lo camin opausat. Aquò entraïna una separacion entre la consciéncia e la fònt de poder divin.
l'èsser uman perfèct es un èsser uman format unicament d'una consciéncia pura. Es tanben definida per sa conducha morala, son tractament egau de totei leis òmes e sa mesa au servici deis autreis èssers umans. L'objectiu d'un èsser uman es agantar aqueu nivèu de consciéncia dins son còrs materiau.

L'alevisme tèn un sistèma d'iniciacion dich Dört kapı kırk makam (Quatre portaus, quatre etapas en occitan) format de divèrsei reglas basadas sus l'Alcoran permetent d'agantar lo nivèu de l'òme perfèct :

Şeriat ò charia es lo premier nivèu format dau drech e de la lèi religiosa que permet de destiar lo Mau, lo Ben, lo licit e l'illicit.
Tarikat es lo segond nivèu. Estudia la nocion de comunautat e lo camin e l'inversion vèrs la via de la rectituda.
Hakikat es lo tresen nivèu. Estudia la Vertat ultima (divina) e estudia lei qualitats (modestia, saviesa, umilitat) necessàrias per prendre conoissença de la realitat de Dieu.
Marifet es lo quatren nivèu format de la conoissença ò gnòsi. Permet d'accedir a la conoissença mistica de Dieu a partir d'un comportament basat sus la fisança, la paciéncia, la generositat, la conoissença de se e la majestuositat.

Per agantar aquelei nivèus, leis alevis donan a l'Alcoran un sens aparent e de sens esconduts, especialament ai versets regardant lei condicions de vida ò lei limits tecnologics dei sègles ancians. Ansin, l'alevisme dona una importància gròssa a l'estudi e a la lectura. Aquò a entraïnat l'aparicion de diferéncias importantas a respèct dei brancas ortodòxas de l'islam coma l'abséncia d'obligacion de cumplir lei cinc preguieras quotidianas ò lo romavatge a La Mèca. De romavatges sus lei tombas dei sants ò dins certanei luòcs sants naturaus son considerats coma pus importants. De mai, lo luòc de reünion religiós deis Alevis es pas la mosqueta mai lo cemevi. Lei rites i son magerament centrats sus la remembrança de Dieu segon de practicas eissidas dau sofisme.

Un autre rite important au sen de la communautat alevi es lo musâhip. Es un liame religiós entre dos òmes (e tanben entre sei fremas après sei maridatges) qu'implica una solidaritat fòrça importanta entre elei. Aquelei liames son establits d'un bias estrict entre personas parlant la mema lenga, d'un temps similar, de la mema religion, dau meme endrech e de la mema condicion sociala.

Enfin, lei comunautats alevis son dirigidas per de caps religiós dichs dede (ò baba dins certanei regions). Son origina varia segon lei comunautats. Dins certanei, dèu èsser un descendent de Maomet, dins d'autrei, es elegit per lei fidèus. Son ròtle es de faire aplicar lo drech religiós, de dirigir lei ceremònias e de predicar. Pasmens, aqueu ròtle es limitat car es pas considerat coma lo representent de Dieu mai solament coma un guida. L'alevisme es tanben una identitat etno-religiosa. Per èsser alevita, òm deu nàisser d'una maire alevita.