ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា
ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ឬហៅសាមញ្ញៗថា ហ្កាហ្សា[ស ៣] គឺជាទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនតូចមួយស្ថិតនៅជាប់ឆ្នេរសមុទ្រខាងកើតនៃសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ និងប៉ែកខាងត្បូងបំផុតនៃអនុតំបន់ឡេវ៉ាននៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។ ប្រជាជនរស់នៅហ្កាហ្សាបច្ចុប្បន្នភាគច្រើនគឺជាជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីន និងកូនចៅរបស់ពួកគេ ហើយដោយសារតែមានក្រឡាផ្ទៃតូចបើប្រៀបទៅនឹងចំនួនប្រជាជន ហ្កាហ្សាគឺជាទឹកដីដែលមានដង់ស៊ីតេប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតមួយនៅលើពិភពលោក។ ទិន្នន័យប៉ាន់ប្រមាណចំនួនប្រជាជននៃតំបន់នេះនៅចុងឆ្នាំ២០២៤ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថាហ្កាហ្សាមានប្រជាជនរស់នៅសរុប ២.១ លាននាក់ ដែលជាការធ្លាក់ចុះ ៦% ធៀបនឹងចំនួនប្រជាជនឆ្នាំមុន ដែលបង្កឡើងដោយសង្គ្រាមហ្កាហ្សា។[៧] ហ្កាហ្សាមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅភាគនិរតី និងប្រទេសអ៊ីស្រាអែលនៅភាគខាងកើតនិងជើង។ រដ្ឋធានី និងទីក្រុងធំបំផុតនៃតំបន់នេះគឺ ទីក្រុងហ្កាហ្សា។[៨] ទម្រង់ទឹកដីនៃដែនជ្រោយហ្កាស្សាបច្ចុប្បន្នត្រូវបានបង្កើតឡើងខណៈពេលដែលតំបន់ហ្កាហ្សាកំពុងស្ថិតនៅក្រោមព្រះរាជាណាចក្រអេហ្ស៊ីបនៅចុងបញ្ចប់នៃសង្គ្រាមអារ៉ាប់–អ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ១៩៤៨។ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ ប្រទេសអេហ្ស៊ីបបានបង្កើតអាណាព្យាបាលភាពនៅហ្កាហ្សាដែលគេតែងហៅថា ប៉ាឡេស្ទីនរួម ហើយទីនេះក៏បានក្លាយជាជម្រករស់នៅសម្រាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនដែលបានភៀសខ្លួន ឬត្រូវបានបណ្តេញចេញពីទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនធំក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមប៉ាឡេស្ទីនឆ្នាំ១៩៤៨។[៩][១០] ក្រោយមកនៅកំឡុងសង្គ្រាមប្រាំមួយថ្ងៃ រដ្ឋអ៊ីស្រាអែលក៏បានវាយចូលកាន់កាប់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា រួចក៏ចាប់ផ្តើមបង្កើតរបបយោធាដែលមានអត្ថិភាពជាច្រើនទសវត្សរ៍នៅលើទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនមួយនេះ។[៩][១០] កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងអូស្លូនាពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ បានស្ថាបនាអាជ្ញាធរជាតិប៉ាឡេស្ទីនឡើងដើម្បីបម្រើជារដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងហ្កាហ្សាដោយមានគណបក្សហ្វាតាជាបក្សកាន់អំណាច ប៉ុន្តែមកដល់ឆ្នាំ២០០៦ គណបក្សហ្វាតាក៏ត្រូវបានផ្តួលរំលំដោយចលនាឥស្លាមស៊ុននីហាម៉ាស់នៅក្នុងការបោះឆ្នោតនៃឆ្នាំនោះ។ នៅឆ្នាំបន្ទាប់ ក្រុមហាម៉ាស់ក៏បានឡើងកាន់កាប់តំបន់ហ្កាហ្សាទាំងស្រុងក្រោយឈ្នះសង្គ្រាមស៊ីវិលជាមួយនឹងហ្វាតា[១១][១២] រួចក្រុមនេះក៏បានចាប់ផ្ដើមធ្វើសង្គ្រាមជាមួយអ៊ីស្រាអែលជាបន្តបន្ទាប់ចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ច្បាប់រឹតបន្តឹងហាមឃាត់លើការធ្វើដំណើរ និងការនាំចេញចូលទំនិញផ្សេងៗនៅហ្កាហ្សា ត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលអនុម័តឡើងដំបូងចាប់តាំងពីដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ មកម៉្លេះ។[១៣] នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៥ ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបានដកកងទ័ពខ្លួនចេញពីហ្កាហ្សាដោយឯកតោភាគី និងព្រមទាំងបានរុះរើទីលំនៅនានារបស់ខ្លួន ហើយបានអនុវត្តគោលនយោបាយបិទតំបន់ហ្កាហ្សាទាំងមូលជាបណ្ដោះអាសន្ន។[១៤] រយៈកាលបិទតំបន់ហ្កាហ្សានៅតែអូសបន្លាយបន្តទៀតពិសេសក្រោយក្រុមហាម៉ាស់ចូលកាន់កាប់តំបន់នេះក្នុងឆ្នាំ២០០៧។[១៥][១៤] ប្រទេសអេហ្ស៊ីបក៏បានចាប់ផ្តើមបិទច្រកផ្លូវនានាចូលហ្កាហ្សាផងដែរនៅឆ្នាំដដែរនោះ។ ទោះបីជាអ៊ីស្រាអែលបានផ្ដាច់ការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួននៅហ្កាហ្សាពីមុនហើយមែនក្ដី ប៉ុន្តែហ្កាហ្សានៅតែត្រូវបានគេចាត់ទុកថាកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់អ៊ីស្រាអែលដដែរនៅក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ[១៦][១៧] ហើយត្រូវបានគេតែងហៅថា "គុកឥតជញ្ជាំង"។[១៨] សកម្មភាពរបស់អ៊ីស្រាអែលនៅហ្កាហ្សាចាប់តាំងពីការផ្ទុះឡើងនៃសង្រ្គាមក្នុងឆ្នាំ២០២៣ បានបង្កឱ្យមនុស្សជាច្រើនបាត់បង់អាយុជីវិត ខណៈប្រជាជនជាច្រើននាក់ទៀតបានរត់ចោលទីលំនៅបង្កបង្កើតជាវិបត្តិមនុស្សធម៌ និងគ្រោះទុរ្ភិក្ស។[១៩][២០] សកម្មភាពរបស់អ៊ីស្រាអែលត្រូវបានបណ្ឌិតបញ្ញវន្ត អ្នកជំនាញច្បាប់អន្តរជាតិ និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនានាចាត់ទុកថាជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន។[២១][២២] ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាមានបណ្ដោយប្រវែង ៤១ គីឡូម៉ែត្រ និងទទឹងពី ៦ ទៅ ១២ គីឡូម៉ែត្រ ហើយមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៣៦៥ គម២។[២៣] គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១០ ចំនួនប្រជាជននៅហ្កាហ្សាភាគច្រើនជនជនជាតិប៉ាឡេស្ទីន និងជនភៀសខ្លួន។ តំបន់នេះមានអត្រាយុវជនខ្ពស់ ដោយ ៤៣.៥% នៃប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវជាកុមារអាយុ ១៤ ឆ្នាំចុះក្រោម និង ៥០% ស្ថិតក្រោមអាយុ ១៨ ឆ្នាំ។[២៤] ឥស្លាមសាសនានិកាយស៊ុននីគឺជាសាសនារបស់រដ្ឋ ហើយត្រូវបានគោរពប្រតិបត្តិដោយប្រជាជនស្ទើរតែទាំងអស់ ខណៈប្រជាជនភាគតិចប្រកាន់គ្រិស្តសាសនា។ ហ្កាហ្សាមានអត្រាកំណើនប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំ ១.៩៩% (ក្នុងឆ្នាំ២០២៣) ដែលជាអត្រាខ្ពស់បំផុតទី៣៩ នៅលើពិភពលោក។[២៣] អត្រាអត់ការងារធ្វើនៅហ្កាហ្សាគឺស្ថិតក្នុងចំណោមលេខរៀងខ្ពស់បំផុតនៅលើពិភពលោក បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបណ្ដារដ្ឋប្រជាជាតិដទៃ ជាមួយនឹងអត្រាគ្មានការងារធ្វើសរុប ៤៦% និងអត្រាយុវជនអត់ការងារធ្វើ ៧០%។[១៥][២៥] ផ្ទុយមកវិញ អត្រាអក្ខរកម្មនៅហ្កាហ្សាគឺមានរហូតដល់ទៅ ៩៧% ដែលជាអត្រាខ្ពស់ជាងប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅក្បែរនោះទៀតផង ខណៈអត្រាអក្ខរកម្មយុវជនមាន ៨៨%។[២៦]
ប្រវត្តិសាស្ត្រសូមមើលផងដែរ: ប្រវត្តិសាស្ត្រទីក្រុងហ្កាហ្សា
ហ្កាហ្សាត្រូវជាផ្នែកមួយនៃតំបន់ប៉ាឡេស្ទីនតាំងពីបុរាណកាលមកម៉្លេះ រួចមកដល់សតវត្សរ៍ទី១៦ តំបន់នេះក៏បានធ្លាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចក្រភពអូតូម៉ង់ ហើយនៅក្នុងឆ្នាំ១៩០៦ អូតូម៉ង់ និងចក្រភពអង់គ្លេសក៏បានព្រមព្រៀងគ្នាកំណត់ព្រំដែនអន្តរជាតិសម្រាប់តំបន់នេះជាមួយនឹងអេហ្ស៊ីប។[២៧] ក្រោយពីមហាអំណាចកណ្តាលបានចាញ់សង្គ្រាមលោកលើកទី១ បូករួមជាមួយការកាត់បែងចែកទឹកដីនៃចក្រភពអូតូម៉ង់ អង់គ្លេសក៏បានលើកដែនជ្រោយហ្កាហ្សាទៅឱ្យប្រទេសអេហ្ស៊ីបគ្រប់គ្រង ប៉ុន្តែត្រូវអេហ្ស៊ីបបដិសេធមិនទទួលខុសត្រូវ។[២៨] ដោយហេតុនេះ អង់គ្លេសក៏បានរក្សាគ្រប់គ្រងទឹកដីហ្កាហ្សាដោយខ្លួនឯងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៧–១៨ មុនពេលបន្តលើកវាដាក់នៅក្រោមក្របខ័ណ្ឌអន្តរជាតិ ដែលគេតែងស្គាល់ថា "ម៉ាន់ដាតប៉ាឡេស្ទីន" ពីឆ្នាំ១៩២០ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៨។ ១៩៤៨–១៩៥៩៖ រដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីនរួមក្នុងកំឡុងសង្រ្គាមប៉ាឡេស្ទីនឆ្នាំ១៩៤៨ និងជាពិសេស សង្រ្គាមអារ៉ាប់–អ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ១៩៤៨ ជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីនរាប់ម៉ឺននាក់បានភៀសខ្លួន ឬត្រូវបានបណ្តេញមកតំបន់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា។[២៩] នៅដំណាច់សង្រ្គាមនោះ ចំនួនប្រជាជនអារ៉ាប់ប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ២៥% បានកំពុងស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា ខណៈទឹកដីនេះមានទំហំត្រឹមតែ ១% ប៉ុណ្ណោះនៃទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនសរុប។[៣០] នៅឆ្នាំដដែរនោះ ទីភ្នាក់ងារជំនួយ និងការងាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់ជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីននៅដើមបូព៌ា (UNRWA) ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីដឹកនាំកម្មវិធីផ្សេងៗជួយជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីន។[៣១] នៅថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤៨ (ជាពេលជិតចប់សង្រ្គាមអារ៉ាប់–អ៊ីស្រាអែល) នៅឯទីក្រុងហ្កាហ្សាដែលកំពុងស្ថិតក្រោមអេហ្ស៊ីប សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានប្រកាសបង្កើតរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីនរួមឡើងក្នុងគោលបំណងកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលរបស់ប្រទេសត្រង់ហ្សកដានីលើទឹកដីប៉ាឡេស្ទីន។ អាណាព្យាបាលភាពប៉ាឡេស្ទីនរួមដែលទើបបានបង្កើតថ្មីនោះត្រូវបានទទួលស្គាល់ភ្លាមៗដោយរដ្ឋសមាជិកចំនួនប្រាំមួយលើប្រាំបីរដ្ឋសមាជិកនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់នាពេលនោះ (លើកលែងតែត្រង់ហ្សកដានី)៖ អេហ្ស៊ីប ស៊ីរី លីបង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងយេម៉ែន។[៣២][៣៣] បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមឆ្នាំ១៩៤៨ បានបញ្ចប់ កិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់អ៊ីស្រាអែល–អេហ្ស៊ីបត្រូវបានចុះនៅថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៤៩ ដែលក្នុងនោះ គេបានសម្រេចបង្កើតខ្សែបន្ទាត់បំបែកកងកម្លាំងអេហ្ស៊ីបនិងអ៊ីស្រាអែល ក៏ដូចជាខ្សែព្រំដែនបច្ចុប្បន្នរវាងហ្កាហ្សានិងអ៊ីស្រាអែល ដោយភាគីហត្ថលេខីទាំងពីរបានព្រមព្រៀងមិនកំណត់វាជាខ្សែព្រំដែនអន្តរជាតិឡើយ។ ចំពោះព្រំដែនភាគខាងត្បូងរវាងហ្កាហ្សានិងអេហ្ស៊ីបវិញគឺមិនមានការផ្លាស់ប្តូរអ្វីទេ។[២៧] ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនទាំងប៉ុន្មានដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា ឬអេហ្ស៊ីប ត្រូវបានទទួលលិខិតឆ្លងដែនប៉ាឡេស្ទីនថ្មីទាំងអស់ ខណៈអេហ្ស៊ីបមិនបានផ្តល់សញ្ជាតិដល់ពួកគេនោះទេ។ ចាប់ពីចុងឆ្នាំ១៩៤៩ ប្រជាជនទាំងនោះច្រើនរស់តាមរយៈជំនួយពីអង្គការសហប្រជាជាតិ។ នៅកំឡុងវិបត្តិស៊ុយអេ (១៩៥៦) តំបន់ហ្កាហ្សា និងឧបទ្វីបស៊ីណៃរបស់អេហ្ស៊ីបត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលវាយចូលកាន់កាប់អស់មួយរយៈ មុនពេលត្រូវដកខ្លួនចេញវិញក្រោយរងសម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះ រដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីនរួមក៏ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថាជាអាជ្ញាធរអាយ៉ងរបស់អេហ្ស៊ីប ខណៈជំនួយមូលនិធិឯករាជ្យផ្សេងៗដូចជាមិនសូវបានអេហ្ស៊ីបទទួលរ៉ាប់រង ហើយតែងធ្វេសប្រហែសច្រើន។ ក្រោយបន្តិចមក រដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីនរួមនោះក៏បានផ្លាស់ប្ដូរទីស្នាក់ការទៅទីក្រុងគែរ ហើយទីបំផុតត្រូវបានរំលាយនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩ តាមរយៈក្រឹត្យប្រកាសរបស់ប្រធានាធិបតីអេហ្ស៊ីប លោកហ្កាម៉ាល អាប់ឌែរ ណាស៊ែរ។ ១៩៥៦–១៩៥៧៖ ការត្រួតត្រាដោយអ៊ីស្រាអែល ក្នុងកំឡុងវិបត្តិស៊ុយអេឆ្នាំ១៩៥៦ (សង្រ្គាមអារ៉ាប់–អ៊ីស្រាអែលលើកទីពីរ) ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបានវាយលុកចូលឈ្លានពានហ្កាហ្សា និងព្រមទាំងឧបទ្វីបស៊ីណៃ។ នៅថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកា កងកម្លាំងការពារអ៊ីស្រាអែល បានវាយប្រហារលើកងកម្លាំងអេហ្ស៊ីប និងប៉ាឡេស្ទីននៅទីក្រុងខាន់យូនីសក្នុងដែនជ្រោយហ្កាហ្សា។[៣៤] កងកម្លាំងដែលឈរជើងនៅខាន់យូនីសបានខិតខំប្រឹងការពារទប់ទល់នឹងអ៊ីស្រាអែលយ៉ាងពេញទំហឹង ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យអ៊ីស្រាអែលបើកយុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែកសន្ធោសន្ធៅមកលើទីក្រុងនោះ បង្កឱ្យស្លាប់ជនស៊ីវិលអស់ជាច្រើននាក់។[៣៥] បន្ទាប់ពីការប្រយុទ្ធតតាំងគ្នាយ៉ាងស្វិតស្វាញ ទីបំផុតអ៊ីស្រាអែលក៏បានវាយទម្លុះផ្ដាច់ខ្សែកម្លាំងការពារដ៏ស្អិតរមួតរបស់ប៉ាឡេស្ទីននៅខាងក្រៅទីក្រុងខាន់យូនីសតាមរយៈកងពលពាសដែកតូចទី៣៧ របស់ខ្លួន។[៣៦] បន្ទាប់ពីការប៉ះទង្គិចគ្នានៅតាមដងផ្លូវអស់មួយរយៈជាមួយទាហានអេហ្ស៊ីប និងកម្លាំងហ្វេដាយ៉ីប៉ាឡេស្ទីន ជាចុងក្រោយ ទីក្រុងខាន់យូនីសក៏ត្រូវបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃកងទ័ពអ៊ីស្រាអែល។[៣៦] ក្រោយពេលកាន់កាប់ទីក្រុងខាន់យូនីសបានដោយជោគជ័យ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថាបានប្រព្រឹត្តអំពើសម្លាប់រង្គាលទៅលើប្រជាជនក្នុងក្រុងនោះ។[៣៧] ក្នុងនោះ កងទ័ពអ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្តើមប្រហារជីវិតជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនដែលគ្មានអាវុធជាប់ខ្លួន ហើយភាគច្រើនជាជនស៊ីវិល ដោយក្នុងករណីមួយ បុរសៗប៉ាឡេស្ទីនមួយក្រុមត្រូវបានទាហានអ៊ីស្រាអែលបញ្ជាឱ្យតម្រង់ជួរបែរមុខទៅនឹងជញ្ជាំងនៅកណ្តាលទីក្រុង មុនពេលត្រូវទាហានអ៊ីស្រាអែលប្រើកាំភ្លើងយន្តបាញ់ប្រល័យជីវិតពួកគេទាំងអស់នោះនៅនឹងកន្លែង។[៣៨] អំណះអំណាងជុំវិញការសម្លាប់រង្គាលនេះត្រូវបានរាយការណ៍ទៅមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិដំបូងនៅថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៥៦ ដោយនាយក UNRWA គឺលោកអង់រី ឡាប៊ូអ៊ីស ដោយផ្អែកទៅលើ "ប្រភពដ៏ជឿទុកចិត្ត" ដែលថាមនុស្សចំនួន ២៧៥ នាក់ត្រូវបានទាហានអ៊ីស្រាអែលសម្លាប់នៅក្នុងករណីសម្លាប់រង្គាលនោះដោយក្នុងនោះផងដែរមាន ១៤០ នាក់ជាជនភៀសខ្លួន និងអ្នកស្រុកចំនួន ១៣៥ នាក។[៣៩][៤០] នៅថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ប៉ុន្មានថ្ងៃបន្ទាប់ពីអរិភាពបានបញ្ចប់ អ៊ីស្រាអែលបានបន្តសម្លាប់មនុស្សចំនួន ១១១ នាក់បន្ថែមទៀតនៅក្នុងជំរុំជនភៀសខ្លួននៃទីក្រុងរ៉ាហ្វាកំឡុងបំពេញប្រតិបត្តិការយោធារបស់ខ្លួន ដែលជាហេតុនាំឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិចេញមុខរិះគុនអ៊ីស្រាអែលយ៉ាងអស់ដៃ។[៤១][៣៧] អ៊ីស្រាអែលបានបញ្ចប់ការកាន់កាប់របស់ខ្លួននៅហ្កាហ្សាក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៧ បន្ទាប់ពីបានរងសម្ពាធអន្តរជាតិធ្ងន់ធ្ងរ។ ក្នុងអំឡុងពេលអ៊ីស្រាអែលកាន់កាប់អស់រយៈពេលបួនខែ មានមនុស្សប្រមាណ ៩០០–១,២៣១ នាក់បានបាត់បង់ជីវិត។[៤២] យោងទៅតាមប្រវត្តិវិទូបារាំង លោកហ្សង់ព្យែរ ហ្វីលីយូបានបង្ហាញថា ប្រជាជននៃតំបន់ហ្កាហ្សា ១% ត្រូវបានស្លាប់ របួស ជាប់ឃុំឃាំង ឬត្រូវរងទារុណកម្មក្រោមការកាន់កាប់របស់អ៊ីស្រាអែល។[៤២] ១៩៥៩–១៩៦៧៖ ក្រោមអេហ្ស៊ីប បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីនរួមត្រូវបានរំលាយក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩ ប្រទេសអេហ្ស៊ីបក្រោមលេសលើកតម្កើងអារ៉ាប់រួមនិយម ក៏បានបន្តកាន់កាប់ហ្កាហ្សារហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៧។ ថ្វីបើខ្លួនកាន់កាប់ហ្កាហ្សាមែនក្ដី ប៉ុន្តែអេហ្ស៊ីបមិនបានកាត់បញ្ចូលហ្កាហ្សាជាទឹកដីផ្លូវការរបស់ខ្លួនឡើយដោយផ្ទុយទៅវិញបានចាត់ទុកហ្កាហ្សាថាជាទឹកដីគ្រប់គ្រងក្រៅដែនតាមរយៈរដ្ឋបាលយោធារបស់ខ្លួន។[៤៣] ក្រោមរដ្ឋបាលអេហ្ស៊ីប ហ្កាហ្សាត្រូវប្រឈមនឹងលំហូរនៃជនភៀសខ្លួនជាង ២០០,០០០ នាក់ពីអតីតទឹកដីម៉ាន់ដាតប៉ាឡេស្ទីន និងប្រមាណមួយភាគបួននៃជនភៀសខ្លួនទាំងនោះបានរត់ចោល ឬត្រូវបណ្តេញចេញពីផ្ទះរបស់ពួកគេក្នុងកំឡុងនិងក្រោយបញ្ចប់សង្រ្គាមអារ៉ាប់–អ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ១៩៤៨។[៤៤] តក្តាលំហូរជនភៀសខ្លួននេះបានធ្វើឱ្យកម្រិតជីវភាពរស់នៅក្នុងដែនជ្រោយហ្កាហ្សាធ្លាក់ចុះជាគំហុក។ ទន្ទឹមនឹងនេះ រដ្ឋាភិបាលអេហ្ស៊ីបបានដាក់កំហិតរឹតបន្តឹងដំណើរចេញចូល និងទៅមកពីហ្កាហ្សា ដែលធ្វើឱ្យប្រជាជននោហ្កាហ្សាបាត់បង់ឱកាសទៅបម្រើការងារល្អៗក្រៅស្រុកពេញលេញ។[៤៥] ១៩៦៧៖ ការត្រួតត្រាជាថ្មីដោយអ៊ីស្រាអែលនៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦៧ កំឡុងសង្គ្រាមប្រាំមួយថ្ងៃ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានចូលកាន់កាប់តំបន់ហ្កាហ្សាម្តងទៀត។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់មេបញ្ជាការភាគខាងត្បូងរបស់អ៊ីស្រាអែល លោកអារីយែល ស្ហារុន ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនរាប់សិបនាក់ដែលត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលសង្ស័យថាជាសមាជិកនៃចលនាតស៊ូ ត្រូវបានចាប់យកទៅប្រហារជីវិតដោយគ្មានការកាត់ទោសរកកំហុសត្រឹមត្រូវ។[៤៦] នៅរវាងឆ្នាំ១៩៦៧ និងឆ្នាំ១៩៦៨ អ៊ីស្រាអែលបានបណ្តេញប្រជាជនហ្កាហ្សាប្រមាណ ៧៥,០០០ នាក់ដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែលកាលនុះគឺលោកស្រីហ្គោលដា មិអៀបានចាត់ទុកប្រជាជនទាំងនោះថាជាខ្មាំងបង្កប់ប្រឆាំងនឹងអ៊ីស្រាអែល។ លើសពីនេះ ប្រជាជនហ្កាហ្សាយ៉ាងតិច ២៥,០០០ នាក់ត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលរារាំងមិនឱ្យវិលចូលត្រឡប់មកហ្កាហ្សាវិញបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមឆ្នាំ១៩៦៧ បានបញ្ចប់។ ជាលទ្ធផល ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាបានបាត់បង់ប្រជាជនខ្លួនប្រមាណ ២៥% បើប្រៀបទៅនឹងចំនួនប្រជាជនសរុបកាលមុនសង្គ្រាមបានចាប់ផ្ដើមនៅពីចន្លោះឆ្នាំ១៩៦៧ និងឆ្នាំ១៩៦៨។[៤៧] នៅឆ្នាំ១៩៧០–១៩៧១ លោកអារីយែល ស្ហារុនបានអនុវត្តយុទ្ធសាស្រ្ត 'ម្រាមដៃប្រាំ' របស់អ៊ីស្រាអែលដោយបង្កើតតំបន់យោធា និងលំនៅដ្ឋានថ្មីៗតាមរយៈការបំបែកហ្កាហ្សាទៅជាប្រាំតំបន់ដើម្បីសម្រួលដល់ដំណើរត្រួតត្រារបស់ខ្លួន។ ផ្ទះរាប់ពាន់ខ្នងត្រូវបានគេឈូសឆាយកម្ទេចចោល ហើយគ្រួសារបេដចាមួយចំនួនធំនៅហ្កាហ្សាត្រូវអាជ្ញាធរអ៊ីស្រាអែលបង្ខំនិរទេសខ្លួនទៅស៊ីណៃ។[៤៨][៤៩][៥០] នៅរវាងឆ្នាំ១៩៧៣ (ក្រោយសង្រ្គាមយមគីបពួរ) និងឆ្នាំ១៩៨៧ គោលនយោបាយផ្លូវការស្តីពីការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចនៅតំបន់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាគឺនៅមានសភាពដូចកាលឆ្នាំ១៩៦៩ ដដែរដោយលំហូរវិនិយោគ និងឱកាសការងារផ្សេងៗត្រូវបានកាត់និងរឹតបន្តឹង។[៥១]  យោងតាមប្រវត្តិវិទូលោកថម សេហ្កេហ្វ ការបម្លាស់ទីជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនចេញពីមាតុប្រទេសរបស់ពួកគេគឺជាធាតុគំនិតរបស់ក្រុមនិយមហ្ស៊ីយ៉ងតាំងពីដើមរៀងមកម៉្លេះ។[៥២] នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៦៧ ក្នុងកំឡុងកិច្ចប្រជុំគណៈរដ្ឋមន្ត្រីសន្តិសុខស្ដីពីជោគវាសនាប្រជាជនអារ៉ាប់នៅហ្កាហ្សា នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែលលោកឡេវី អេស្កូលបានលើកឡើងពីការរឹតបន្តឹងលើបម្រើបម្រាស់ទឹកស្អាតដើម្បីជំរុញឱ្យប្រជាជនអារ៉ាប់រត់ចេញពីហ្កាហ្សា។[៥៣] មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយកិច្ចប្រជុំនោះ វិធានការមួយចំនួនដូចជាការបិទទីផ្សារសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលចាប់អនុវត្តដើម្បីជាសម្ពាធរុញឱ្យប្រជាជនហ្កាហ្សាធ្វើចំណាកស្រុកចេញទៅរស់នៅកន្លែងផ្សេង។[៥២][៥៤] បន្ទាប់ពីសង្រ្គាមអារ៉ាប់-អ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ១៩៦៧ បានបញ្ចប់ "ទីភ្នាក់ងារអន្តរជាតិជាច្រើនបានខិតខំរកដំណោះស្រាយជួយប្រជាជនហ្កាហ្សាតែដូចជាមិនសូវទទួលបានផលច្រើន" ហើយដោយមូលហេតុនេះទើបបានជំនួយជនភៀសខ្លួនដើមបូព៌ាអាមេរិកាំងត្រូវបង្កើតឡើងដើម្បីជួយជនរងគ្រោះក្នុងជម្លោះនានាដោយផ្តល់ជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ក្នុងល្បឿនឆាប់រហ័ស។[៥៥] .jpg) នៅថ្ងៃទី២៦ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៩ ប្រទេសអ៊ីស្រាអែល និងអេហ្ស៊ីបបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពអេហ្ស៊ីប–អ៊ីស្រាអែល។[៥៦] សន្ធិសញ្ញានេះបានចែងឱ្យអ៊ីស្រាអែលដកទ័ព និងជនស៊ីវិលរបស់ខ្លួនចេញពីឧបទ្វីបស៊ីណៃ ដែលត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលវាយកាន់កាប់កាលកំឡុងសង្គ្រាមប្រាំមួយថ្ងៃ ខណៈភាគីអេហ្ស៊ីបបានយល់ព្រមរក្សាឧបទ្វីបស៊ីណៃជាដែនគ្មានយោធាដូចគ្នា។ ស្ថានការណ៍តំបន់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ក៏ដូចជាទំនាក់ទំនងផ្សេងៗរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនគឺមិនត្រូវបានចុះនៅក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះទេ។ អេហ្ស៊ីបបានបោះបង់ការទាមទារទឹកដីទាំងអស់របស់ខ្លួននៅប៉ែកខាងជើងនៃព្រំដែនអន្តរជាតិ (ពោលគឺខាងជើងនៃឧបទ្វីបស៊ីណៃ) ខណៈដែនជ្រោយហ្កាហ្សានៅតែស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់យោធាអ៊ីស្រាអែល។ ទាំងនេះបានបន្សល់ទុកឱ្យកងយោធាអ៊ីស្រាអែលជាអ្នកទទួលខុសត្រូវតែមួយគត់ចំពោះការមើលខុសត្រូវ និងផ្ដល់សេវាកម្មស៊ីវិលផ្សេងៗនៅហ្កាហ្សា។ ១៩៨៧៖ អ៊ីនធីហ្វាដាដំបូង អ៊ីនធីហ្វាដាទីមួយគឺជាចលនាបាតុកម្មតវ៉ា និងកុប្បកម្មហិង្សាដែលធ្វើឡើងដោយប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីននៅក្នុងទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនក្រោមការកាន់កាប់ដោយអ៊ីស្រាអែល និងក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែលផ្ទាល់។[៥៧] មហាបាតុកម្មនេះបានផ្ទុះឡើងដោយសារកំហឹងរបស់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនដែលបានឆេះអន្លាយតាំងពីអ៊ីស្រាអែលបានចូលកាន់កាប់តំបន់វ៉េសប៊ែង និងដែនជ្រោយហ្កាហ្សាមកម៉្លេះ ហើយណាមួយពេលវេលាបានកំពុងតែឈានជិតដល់គម្រប់ខួបម្ភៃឆ្នាំនៃជ័យជម្នះរបស់អ៊ីស្រាអែលនៅក្នុងសង្រ្គាមអារ៉ាប់–អ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ១៩៦៧។[៥៨] ព្រឹត្តិការណ៍បះបោរនេះបានអូសបន្លាយពីខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨៧ រហូតដល់សន្និសិទទីក្រុងម៉ាឌ្រីដក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ ក៏ប៉ុន្តែប្រវត្តិវិទូនិងអ្នកជំនាញខ្លះបានជ្រើសយកឆ្នាំ១៩៩៣ ជាឆ្នាំបិទបញ្ចប់ចលនាបះបោរនេះ ព្រោះវាជាឆ្នាំដែលកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងអូស្លូត្រូវបានចុះ។ អ៊ីនធីហ្វាដានេះបានផ្ទុះឡើងដំបូងនៅថ្ងៃទី៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨៧[៥៨] នៅក្នុងជំរុំជនភៀសខ្លួនចាបាលីយ៉ានៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សា បន្ទាប់ពីរថយន្តកងទ័ពអ៊ីស្រាអែលបានបុកជាមួយនឹងរថយន្តស៊ីវិល ដោយបានសម្លាប់កម្មករប៉ាឡេស្ទីនចំនួនបួននាក់។[៥៩] មហាជនប៉ាឡេស្ទីនបានចោទប្រកាន់អ៊ីស្រាអែលថាមានចេតនាបង្កគ្រោះថ្នាក់បែបនេះដើម្បីទុកជាការសងសឹកទៅនឹងជនជាតិអ៊ីស្រាអែលម្នាក់ដែលត្រូវបានគេសម្លាប់នៅហ្កាហ្សាកាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃមុន។[៦០] អ៊ីស្រាអែលបានចេញមុខបដិសេធនឹងការចោទប្រកាន់បែបនេះឡើងដោយអះអាងថាខ្លួនគ្មានចេតនា ឬគម្រោងសម្លាប់នរណាទេ ពិសេសនៅចំពេលដែលភាពតានតឹងកំពុងតែរុលក្ដៅគគុកផងនោះ។[៦១] ទោះជាយ៉ាងណា ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនបានចេញមុខឆ្លើយតបដោយការធ្វើបាតុកម្ម បង្កើតចលនាមិនស្តាប់បង្គាប់អាជ្ញាធរ និងបះបោរដោយប្រើប្រាស់ហិង្សា។ល។[៦២][៦៣] មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រឹត្តិការណ៍បះបោរនេះក៏នាំឱ្យមានការខូចខាតដល់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធស៊ីវិលនិងយោធារបស់អ៊ីស្រាអែលផងដែរដូចជា ការប្រើប្រាស់ថ្នាំពណ៌បាញ់លើជញ្ជាំង ការបិទបង្ខាំងចរាចរណ៍តាមដងផ្លូវ[៦៤][៦៥] និងការគប់ដុំថ្មហើយគ្រាប់បែកដបផ្សេងៗនៅទូទាំងហ្កាហ្សា និងវ៉េសប៊ែង។ ទង្វើទាំងនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាខុសផ្ទុយពីគោលបំណងដើមរបស់ប្រជាជនស៊ីវិល ពោលគឺការធ្វើកូដកម្មទូទៅ ការធ្វើពហិការឈប់ទទួលសេវាកម្មពីស្ថាប័នរដ្ឋបាលស៊ីវិលអ៊ីស្រាអែលក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សានិងវ៉េសប៊ែង ពហិការសេដ្ឋកិច្ចដោយបដិសេធមិនប្រកបរបរការងារនៅក្នុងដែនអ៊ីស្រាអែល ដូចជាការផលិតទំនិញអ៊ីស្រាអែល ការបដិសេធមិនបង់ពន្ធ និងការបដិសេធក្នុងការប្រើរថយន្តប៉ាឡេស្ទីនដែលជាប់អាជ្ញាប័ណ្ណអ៊ីស្រាអែលជាដើម។[៦២][៦៣][៦៤] ១៩៩៤៖ ហ្កាហ្សាក្រោមអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីននៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៤ បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ាឡេស្ទីន-អ៊ីស្រាអែល ដែលគេច្រើនស្គាល់ថាកិច្ចព្រមព្រៀងអូស្លូ បានបិទបញ្ចប់ អំណាចរដ្ឋាភិបាលនៅហ្កាហ្សាក៏ត្រូវបានផ្ទេរទៅឱ្យអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីនកាន់កាប់។ មិនយូរប៉ុន្មាន តំបន់ហ្កាហ្សាមួយភាគធំក៏បានស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ប៉ាឡេស្ទីន លើកលែងតែដែនប្លុកលំនៅ និងតំបន់យោធារបស់អ៊ីស្រាអែល។ កន្លងមកទៀត កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលក៏បានចាកចេញពីទីក្រុងហ្កាហ្សា និងរួមទាំងតំបន់ទីក្រុងដទៃទៀត ដោយទុកឱ្យអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីនថ្មីគ្រប់គ្រង និងទទួលរ៉ាប់រងលើតំបន់ទាំងនោះ។ អាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីនថ្មីថ្មោងនោះក្រោមការដឹកនាំដោយលោកយ៉ាស៊ែរ អារ៉ាហ្វាត់បានជ្រើសយកទីក្រុងហ្កាហ្សាជាទីស្នាក់ការកណ្តាលថ្នាក់ខេត្តដំបូងរបស់ខ្លួន។ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៥ អ៊ីស្រាអែល និងអង្គការរំដោះប៉ាឡេស្ទីន (PLO) បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងទីពីរ ដោយក្នុងនោះ ភាគីទាំងពីរបានយល់ស្របពង្រីកដែនអំណាចអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីនទៅកាន់ទីប្រជុំជនភាគច្រើននៅតំបន់វ៉េសប៊ែង។ នៅរវាងឆ្នាំ១៩៩៤ និងឆ្នាំ១៩៩៦ អ៊ីស្រាអែលបានកសាងជញ្ជាំងហ្កាហ្សា–អ៊ីស្រាអែលឡើង ដើម្បីបង្កើនសុវត្ថិភាពសន្តិសុខនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល។ ជញ្ជាំងនេះត្រូវបានប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនផ្ដួលរំលំនៅដើមដំបូងនៃអ៊ីនធីហ្វាដាលើកទីពីរកំឡុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០០។[៦៦] ២០០០៖ អ៊ីនធីហ្វាដាលើកទីពីរ អ៊ីនធីហ្វាដាទីពីរគឺជាការបះបោរប៉ាឡេស្ទីនដ៏ធំមួយនៅលើទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនដែលកាន់កាប់ដោយអ៊ីស្រាអែល និងនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែលផ្ទាល់ដូចកាលអ៊ីនធីហ្វាដាទីមួយដំបូងដែរ។ មូលហេតុទូទៅនៃចលនាអ៊ីនធីហ្វាដាលើកនេះត្រូវបានគេសង្ស័យថាបណ្ដាលមកពីបរាជ័យនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលខែមដេវីដឆ្នាំ២០០០ ដែលត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងអាចបោះជំហានឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងចុងក្រោយជុំវិញដំណើរសន្តិភាពប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែលក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០០។[៦៧] ព្រឹត្តិការណ៍បះបោរនេះបានចាប់ផ្តើមដំបូងនៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០០ បន្ទាប់ពីលោកអារីយែល ស្ហារុនដែលកាលនោះត្រូវជាមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងនៅអ៊ីស្រាអែល បានធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់បរិវេណអគារអាល់អាក់សាស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំប្រាសាទក្នុងទីក្រុងយេរូសាឡឹម។[៦៧] ដំណើរទស្សនកិច្ចនេះផ្ទាល់គឺមានលក្ខណៈស្ងប់ស្ងាត់ ប៉ុន្តែមានគេសង្ស័យថាអាចបង្កប់បំណងញុះញង់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ហើយដូចនឹងការសង្ស័យពិតមែន បាតុកម្មតវ៉ានិងកុប្បកម្មក៏បានផ្ទុះឡើងជាប្រតិកម្មនឹងទស្សនកិច្ចនោះ ខណៈកម្លាំងនគរបាលអ៊ីស្រាអែលបានព្យាយាមទប់ស្កាត់ដោយការបាញ់គ្រាប់កាំភ្លើងជ័រ និងឧស្ម័នបង្ហូរទឹកភ្នែកជាដើម។[៦៨] អ៊ីនធីហ្វាដាទីពីរនេះគឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមដំបូងនៃការវាយប្រហារដោយគ្រាប់រ៉ុក្កែត និងការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅតាមតំបន់ព្រំដែនអ៊ីស្រាអែល ដោយចលនាប្រដាប់អាវុធប៉ាឡេស្ទីននៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ជាពិសេសដោយក្រុមហាម៉ាស់ និងចលនាជីហាដឥស្លាមប៉ាឡេស្ទីន។ ចំនួនអ្នកស្លាប់ និងរបួសជាច្រើនបានកើតឡើងចំពោះជនស៊ីវិល ក៏ដូចជាទាហានក្នុងកំឡុងមហាបាតុកម្មនេះ។ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានប្រឡូកចូលប្រឆាំងនឹងបាតុកម្មដោយប្រើប្រាស់កាំភ្លើង សម្លាប់មនុស្សតាមគោលដៅកំណត់ និងវាយប្រហារដោយប្រើរថក្រោះនិងពីលើដែនអាកាស ខណៈដែលខាងភាគីប៉ាឡេស្ទីនវិញបានតបតប្រឆាំងនឹងអ៊ីស្រាអែលតាមរយៈអត្តឃាតកម្មបំផ្ទុះគ្រាប់បែក បាញ់កាំភ្លើងតបត គប់ដុំថ្មតូចធំ និងការវាយប្រហារដោយបាញ់គ្រាប់រ៉ុក្កែតជាដើម។[៦៩][៧០] សកម្មភាពបំផ្ទុះគ្រាប់បែកអត្តឃាតរបស់ប៉ាឡេស្ទីន ពិសេសសម្ដៅទៅលើជនស៊ីវិលអ៊ីស្រាអែល បានទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ជាខ្លាំងពីសហគមន៍អន្តរជាតិក៏ដូចជាសំណាក់ប្រជាជនក្នុងស្រុកនិងតំបន់ ហើយជាចំណុចខុសគ្នាបើប្រៀបទៅព្រឹត្តិការណ៍អ៊ីនធីហ្វាដាពីមុន ដែលមានបរិមាណហឹង្សាតិចជាងឆ្ងាយ។[៧១][៧២] ដោយរាប់ទាំងតួលេខអ្នកស្លាប់ និងរបួសបញ្ចូលគ្នា ព្រឹត្តិការណ៍សម្លាប់បង្ហូរឈាមគ្នានេះបានបណ្តាលឱ្យជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៣,០០០ នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ខណៈខាងអ៊ីស្រាអែលបានប៉ះពាល់ដល់ជីវិតមនុស្ស ១,០០០ នាក់ និងព្រមទាំងជនបរទេសចំនួន ៦៤ នាក់។[៧៣] ពីចន្លោះខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០០ ដល់ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០១ ជញ្ជាំងបំបែកហ្កាហ្សាពីអ៊ីស្រាអែលត្រូវបានស្ដារសាងសង់ឡើងវិញ។ ជញ្ជាំងមួយទៀតនៅឯខាងព្រំដែនហ្កាហ្សា-អេហ្ស៊ីបបានចាប់ផ្ដើមតម្លើងកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៤។[៧៤] ចំណុចឆ្លងចេញចូលចម្បងនៅភាគខាងជើងជាប់នឹងអ៊ីស្រាអែលគឺច្រកឆ្លងដែនអេរ៉េស ខណៈចំណុចឆ្លងនៅប៉ែកខាងត្បូងចូលអេហ្ស៊ីបគឺស្ថិតនៅច្រកឆ្លងដែនរ៉ាហ្វា។ ហ្កាហ្សាក៏មានច្រកឆ្លងទៅភាគខាងកើតដែរហៅថាច្រកឆ្លងដែនការនី ប៉ុន្តែវាត្រូវបានបិទប្រតិបត្តិការនៅក្នុងឆ្នាំ២០១១។[៧៥] ព្រំដែនភាគខាងជើងហ្កាហ្សាគឺស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អ៊ីស្រាអែល ក៏ដូចជាព្រំដែនទឹក និងអាកាសដូចគ្នា។ ចំពោះព្រំដែនភាគខាងត្បូងវិញគឺមានអេហ្ស៊ីបជាអ្នកគ្រប់គ្រងដូចដែលបានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងអេហ្ស៊ីប និងអ៊ីស្រាអែល។[៧៦] លើសពីនេះទៀតនោះ ទាំងអ៊ីស្រាអែលនិងអេហ្ស៊ីបគឺមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានដំណើរចេញចូលដោយសេរីពីតំបន់ហ្កាហ្សាឡើយ ខណៈព្រំដែនទាំងពីរទិសមានទាហានយោធាឈរជើងឃ្លាំមើលយ៉ាងតឹងរឹង។ មកទល់បច្ចុប្បន្ន អេហ្ស៊ីបនៅតែរក្សាបិទច្រកផ្លូចេញចូលតំបន់ហ្កាហ្សារបស់ខ្លួន ដោយសារតែក្ដីបារម្ភខ្លាចក្រុមហាម៉ាស់ខាងហ្កាហ្សាចូលមកបង្កើតចលនាបះបោរជីហាដឥស្លាមនៅក្នុងទឹកដីស៊ីណៃ។[៧៧] ២០០៥៖ ការដកខ្លួនដោយឯកតោភាគីរបស់អ៊ីស្រាអែល នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៥ អ៊ីស្រាអែលបានដកខ្លួនចេញពីដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ដោយថែមទាំងបានរុះរើទីតាំងលំនៅដ្ឋានតូចៗរបស់ខ្លួនចេញទៀតផង។[៧៨] អ៊ីស្រាអែលក៏បានដកខ្លួនចេញពីផ្លូវហ្វីឡាឌែលហ្វីផងដែរ ដែលត្រូវជាដីវែងអន្លាយមួយខ្សែនៅជាប់ព្រំដែនជាមួយអេហ្ស៊ីប បន្ទាប់ពីអេហ្ស៊ីបបានយល់ព្រមធានាសន្តិសុខនៅខាងព្រំដែនរបស់ខ្លួនតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពីដំណើរចេញចូល ដែលគេតែងច្រើនស្គាល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងរ៉ាហ្វា។[៧៩] ក្រោយពីអ៊ីស្រាអែលបានដកកម្លាំងយោធា និងប្រជាជនខ្លួនចេញអស់ តំបន់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាទាំងមូលក៏ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីនជាផ្លូវការ។[៨០] ២០០៦–២០០៧៖ ការឡើងកាន់អំណាចរបស់ហាម៉ាស់ និងជម្លោះស៊ីវិលនៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភាប៉ាឡេស្ទីនដែលបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងក្នុងថ្ងៃទី២៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ ក្រុមហាម៉ាស់បានដណ្ដើមសំឡេងឆ្នោតបានច្រើនជាងគេ (៤២.៩%) និងបានឈ្នះអាសនៈចំនួន ៧៤ លើអាសនៈសរុប ១៣២ នៅក្នុងសភា (៥៦%)។[៨១][៨២] នៅពេលដែលក្រុមហាម៉ាស់ឡើងកាន់អំណាចនៅខែបន្ទាប់ ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលក៏ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប រុស្ស៊ី និងអង្គការសហប្រជាជាតិបានទាមទារឱ្យក្រុមហាម៉ាស់ទទួលស្គាល់នូវកិច្ចព្រមព្រៀងដែលបានធ្វើឡើងពីមុនទាំងអស់ ព្រមទាំងទទួលស្គាល់សិទ្ធិអត្ថិភាពអ៊ីស្រាអែល និងបោះបង់ចោលនូវចលនាបែបហិង្សារបស់ខ្លួន។ នៅពេលដែលហាម៉ាស់បានបដិសេធសំណើទាមទារអស់ទាំងនោះ[៨៣] សហគមន៍អន្តរជាតិក៏បានសម្រេចកាត់ផ្តាច់ជំនួយរបស់ពួកគេផ្ទាល់ទៅកាន់អាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន ខណៈជំនួយខ្លះវិញត្រូវបានរុញបញ្ជូនទៅអង្គការមនុស្សធម៌ដែលមិនមានទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋាភិបាលនៅហ្កាហ្សាចាត់ចែងជំនួស។[៨៤] វិបត្តិនយោបាយ និងបញ្ហាជាប់គាំងសេដ្ឋកិច្ចនៅក្រោយការបោះឆ្នោតបានធ្វើឱ្យប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនជាច្រើននាក់សម្រេចចិត្តធ្វើចំណាកស្រុកចេញពីតំបន់ហ្កាហ្សា។[៨៥]  បន្ទាប់ពីទទួលបានជ័យជំនះនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនីតិប្បញ្ញត្តិប៉ាឡេស្ទីននៃឆ្នាំ២០០៦ ក្រុមហាម៉ាស់ និងហ្វាតាក៏បានព្រមព្រៀងគ្នាបង្កើតរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិប៉ាឡេស្ទីនមួយដោយមានលោកអ៊ីស្មែល ហានីយ៉េជាមេដឹកនាំ។ មួយរយៈខ្លីបន្ទាប់ ក្រុមហាម៉ាស់ក៏បានផ្ទុះអាវុធជាមួយនឹងក្រុមហ្វាតា ហើយក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៧ ក៏បានវាយកាន់កាប់តំបន់ហ្កាហ្សាទាំងស្រុង[៨៦] ក៏ដូចជាស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗនៅហ្កាហ្សាផងដែរ។ ប្រធានាធិបតីប៉ាឡេស្ទីន លោកម៉ះមូដ អាបាស់បានឆ្លើយតបវិញដោយប្រកាសដាក់រដ្ឋក្នុងគ្រាអាសន្ន រំលាយរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិនោះចោល និងបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីដោយមិនរាប់បញ្ចូលមន្ត្រីហាម៉ាស់ជាសមាជិក។[៨៧] សមាជិកក្រុមហាម៉ាស់មួយចំនួនដែលមានវត្តមាននៅតំបន់វ៉េសប៊ែងកាលនោះត្រូវបានកងកម្លាំងសន្តិសុខបង្ការប៉ាឡេស្ទីនបានចាប់ឃាត់ខ្លួនទាំងអស់។ នៅចុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៨ ប្រទេសអេហ្ស៊ីប អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងហ្សកដានីបានប្រកាសទទួលស្គាល់គណៈរដ្ឋមន្ត្រីប៉ាឡេស្ទីនថ្មីដែលមានមូលដ្ឋាននៅវ៉េសប៊ែងក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកអាបាស់ ហើយត្រូវជា "រដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីនស្របច្បាប់តែមួយគត់"។ អេហ្ស៊ីបក៏បានផ្លាស់ប្តូរស្ថានទូតប៉ាឡេស្ទីនរបស់ខ្លួនពីហ្កាហ្សាទៅវ៉េសប៊ែងដែរ។[៨៨] អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអេហ្ស៊ីបបានគាំទ្រដល់ដំណើរផ្សះផ្សា និងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលរួបរួមថ្មីមួយទៀតរវាងហ្វាតានិងហាម៉ាស់ ហើយបានជំរុញឱ្យលោកអាបាស់ចាប់ផ្តើមកិច្ចចរចាសន្ទនាជាមួយក្រុមហាម៉ាស់។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យពិបាកទៅរួចនោះគឺលក្ខខណ្ឌដែលលោកអាបាស់បានដាក់នៅចំពោះមុខហាម៉ាស់ ពោលគឺត្រូវប្រគល់ហ្កាហ្សាមកឱ្យអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីនគ្រប់គ្រង។ ចំពោះអ៊ីស្រាអែល និងអេហ្ស៊ីបវិញ អាជ្ញាធរទាំងពីរប្រទេសបានប្រកាសបិទច្រកព្រំដែនជាមួយនឹងហ្កាហ្សាជាប្រតិកម្មនៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ហាម៉ាស់។ ប្រភពពីប៉ាឡេស្ទីនបានរាយការណ៍ថា មន្ត្រីអ្នកឃ្លាំមើលមកពីសហភាពអឺរ៉ុបបាននាំគ្នារត់ភៀសខ្លួនចេញអស់ពីហ្កាហ្សាតាមរយៈច្រកព្រំដែនរ៉ាហ្វានៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនហ្កាហ្សា-អេហ្ស៊ីប ដោយសារតែពួកគេខ្លាចត្រូវហាម៉ាស់ចាប់ឃុំឃាំង ឬប្រព្រឹត្តិអំពើអ្វីមួយដែលអាចប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតរបស់ពួកគេ។[៨៩] បន្ទាប់ពីកិច្ចផ្សះផ្សាបានបរាជ័យ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃបណ្ដាប្រទេសអារ៉ាប់ ក៏ដូចជាមន្ត្រីប៉ាឡេស្ទីនបានរួមគ្នាប្រកាសប្រឆាំងនឹងការគ្រប់គ្រងព្រំដែនហ្កាហ្សាដោយហាម៉ាស់។[៩០] ទន្ទឹមនឹងនេះ របាយការណ៍សន្តិសុខអ៊ីស្រាអែល និងអេហ្ស៊ីបបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ក្រុមហាម៉ាស់បានបន្តរត់ពន្ធគ្រឿងផ្ទុះ និងអាវុធយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ពីទឹកដីអេហ្ស៊ីបតាមប្រព័ន្ធរូងក្រោមដីសម្ងាត់។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧ កងកម្លាំងសន្តិសុខអេហ្ស៊ីបបានបញ្ជាក់ថាខ្លួនបានរកឃើញផ្លូវក្រោមដីរបស់ហាម៉ាស់ចំនួន ៦០ រូង។[៩១] ២០០៨–២០០៩៖ សង្គ្រាមហ្កាហ្សា នៅថ្ងៃទី២៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨[៩២] យន្តហោះចម្បាំង F-១៦ របស់អ៊ីស្រាអែលបានបើកការវាយប្រហារតាមអាកាសទៅលើគោលដៅមួយចំនួនក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា បន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់បណ្តោះអាសន្នរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមហាម៉ាស់ត្រូវបែកបាក់។[៩៣] មកដល់ថ្ងៃទី៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩ ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្តើមបើកការឈ្លានពានចូលដែនជ្រោយហ្កាហ្សា។[៩៤] ក្រៅពីអគាររដ្ឋាភិបាលហាម៉ាស់ អ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការវាយសម្ដៅទៅលើទីកន្លែងមួយចំនួនផ្សេងទៀតដែលខ្លួនអះអាងថាជាឃ្លាំងស្តុកទុកអាវុធរបស់ហាម៉ាស់ ដូចជា ស្ថានីយ៍នគរបាល សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ឃ្លាំងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ព្រះវិហារឥស្លាម និងអគារផ្សេងៗជាច្រើនទៀត។[៩៥] ភាគីខាងអ៊ីស្រាអែលបានថ្លែងថា ការវាយប្រហាររបស់ខ្លួននេះគឺជាប្រតិកម្មចំពោះសកម្មភាពវាយប្រហារដោយគ្រាប់រ៉ុក្កែតរបស់ក្រុមហាម៉ាស់មកលើតំបន់ភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសអ៊ីស្រាអែល ដែលសរុបមានចំនួនជាង ៣,០០០ គ្រាប់ក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ហើយប៉ុន្មានសប្តាហ៍មុនប្រតិបត្តិការនេះ ហាម៉ាស់បានបន្តបង្កើនគ្រាប់បាញ់ប្រហារបន្ថែមទៀតដោយមិនញញើត។ ប្រភពយោធាអ៊ីស្រាអែលបានបង្ហាញថា រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអ៊ីស្រាអែល លោកអេហ៊ូដ បារ៉ាក់បានបញ្ជាកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលឱ្យរៀបចំត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ប្រតិបត្តិការនេះនៅប្រមាណប្រាំមួយខែមុនពេលចាប់ផ្ដើមមកម៉្លេះ ដោយកំឡុងពេល ៦ ខែនោះ អ៊ីស្រាអែលបានរៀបចំផែនការលម្អិតលម្អន់ម៉ត់ចត់ និងប្រមូលផ្តុំព័ត៌មានបានពីការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ផ្សេងៗ។[៩៦] ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនសរុបប្រមាណ ១,១០០–១,៤០០ នាក់[៩៧] (ក្នុងនោះមានជនស៊ីវិលពី ២៩៥–៩២៦ នាក់) និងជនជាតិអ៊ីស្រាអែលចំនួន ១៣ នាក់ត្រូវបានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងសង្រ្គាមរយៈពេល ២២ ថ្ងៃនេះ។[៩៨] ជម្លោះនេះបានបង្កឱ្យមានការខូតខាត ឬបំផ្លិចបំផ្លាញផ្ទះសម្បែងប្រជាជនអស់រាប់ម៉ឺនខ្នង[៩៩][១០០] ក៏ដូចជាមន្ទីរពេទ្យចំនួន ១៥ កន្លែងក្នុងចំណោមមន្ទីរពេទ្យសរុប ២៧ នៅហ្កាហ្សា និងព្រមទាំងមណ្ឌលថែទាំសុខភាពបឋមចំនួន ៤៣ កន្លែងក្នុងចំណោមមណ្ឌលថែទាំងសុខភាពសរុប ១១០ ទីតាំង[១០១] រីឯអណ្តូងទឹកចំនួន ៨០០ ត្រូវរងការខូចខាត ឬបំផ្លិចបំផ្លាញទាំងស្រុង[១០២] ចំណែកឯផ្ទះកញ្ចក់ចំនួន ១៨៦[១០៣] និងរួមទាំងកសិដ្ឋានគ្រួសារជិត ១០,០០០ កន្លែងបានទទួលរងផលប៉ះពាល់ខ្ទិចខ្ទាំពីសង្គ្រាមនេះ។[១០៤] មិនតែប៉ុណ្ណោះ សង្គ្រាមហ្កាហ្សាក្នុងឆ្នាំ២០០៩ បានបន្សល់ទុកឱ្យប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៥០,០០០ នាក់គ្មានផ្ទះសម្បែងរស់នៅ,[១០៥] ៤០០,០០០–៥០០,០០០ នាក់គ្មានទឹកប្រើប្រាស់[១០៥][១០៦] ហើយមួយលាននាក់គ្មានអគ្គិសនីប្រើប្រាស់[១០៦] និងបណ្តាលឱ្យមានការខ្វះខាតស្បៀងអាហារយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។[១០៧] ២០១៤៖ សង្គ្រាមហ្កាហ្សានៅថ្ងៃទី៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤ អ៊ីស្រាអែលបានផ្ដើមប្រតិបត្តិការយោធាវាយប្រហារចូលក្នុងដែនជ្រោយហ្កាហ្សាជាថ្មី។ ដើមហេតុចម្បងនៃជម្លោះលើកនេះគឺកើតចេញពីករណីចាប់ជំរិតនិងសម្លាប់យុវជនអ៊ីស្រាអែលចំនួនបីនាក់នៅក្នុងទឹកដីវ៉េសប៊ែងដោយសមាជិកសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនដែលជាប់ទំនាក់ទំនងនឹងហាម៉ាស់។ ជាប្រតិកម្ម កងកម្លាំងការពារអ៊ីស្រាអែលបានផ្តួចផ្តើមប្រតិបត្តិការយោធាមួយភ្លាមៗ ហើយជាលទ្ធផល ពួកគេបានចាប់ខ្លួនជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៣៥០ នាក់ដោយពួកគេស្ទើរទាំងអស់ត្រូវជាសមាជិកសកម្មប្រយុទ្ធហាម៉ាស់នៅវ៉េសប៊ែង។[១០៨][១០៩][១១០] ទន្ទឹមគ្នានេះដែរ ហាម៉ាស់នៅតែបន្តបាញ់រ៉ុក្កែតជាច្រើនគ្រាប់ចូលទៅក្នុងទឹកដីប្រទេសអ៊ីស្រាអែលពីតំបន់ហ្កាហ្សា ដែលនាំឱ្យផ្ទុះជម្លោះរយៈពេលប្រាំពីរសប្តាហ៍នេះឡើង។ សង្គ្រាមមួយនេះផងដែរត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាជម្លោះដ៏សាហាវបំផុតមួយក្នុងចំណោមជម្លោះបើកចំហរវាងអ៊ីស្រាអែល និងប៉ាឡេស្ទីនដែលបានកើតឡើងក្នុងរយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកនេះ។ការវាយប្រហារដោយប្រើគ្រាប់រ៉ុក្កែតដោយប៉ាឡេស្ទីន បូករួមជាមួយការវាយប្រហារតាមដែនអាកាសដោយអ៊ីស្រាអែល បានបណ្តាលឱ្យមនុស្សរាប់ពាន់នាក់បាត់បង់ជីវិត ដោយជងរងគ្រោះភាគច្រើនជាជនជាតិប៉ាឡេស្ទីននៅហ្កាហ្សា។[១១១] ២០១៨–២០១៩៖ មហាបរពលនៃការវិលត្រឡប់ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨–២០១៩ បាតុកម្មជាច្រើនតគ្នាដែលគេតែងស្គាល់ថា មហាបរពលនៃការវិលត្រឡប់ ត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងជារៀងរាល់ថ្ងៃសុក្រនៅតំបន់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាក្បែរជញ្ជាំងព្រំដែនហ្កាហ្សា–អ៊ីស្រាអែល ដោយបានអូសបន្លាយចាប់ពីថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨ រហូតដល់ថ្ងៃទី២៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩។ ក្នុងអំឡុងព្រឹត្តិការណ៍បាតុកម្មនេះ ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនសរុប ២២៣ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ដោយកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែល។[១១២][១១៣] គោលបំណងនៃបាតុកម្មតវ៉ានេះគឺដើម្បីទាមទារឱ្យជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីនត្រឡប់ចូលទៅកាន់ទឹកដីដែលពួកគេធ្លាប់រស់នៅពីមុនវិញ ពោលគឺទឹកដីអ៊ីស្រាអែលក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្រុមបាតុករប៉ាឡេស្ទីនថែមទាំងបានចេញមុខតវ៉ាប្រឆាំងផងដែរនឹងការបិទផ្លូវគោក ផ្លូវអាកាស និងផ្លូវសមុទ្រចេញចូលតំបន់ហ្កាហ្សាដោយអ៊ីស្រាអែល ហើយនិងការទទួលស្គាល់ទីក្រុងយេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីអ៊ីស្រាអែលដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។[១១៤][១១៥][១១៦] នៅចុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩ លទ្ធផលរបស់គណៈកម្មការស៊ើបការណ៍ឯករាជ្យរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ក្នុងចំណោមករណីស្លាប់និងរបួសរបស់បាតុករចំនួន ៤៨៩ ករណីដែលត្រូវបានខ្លួនវិភាគនោះ គេបានរកឃើញថាមានតែពីរករណីប៉ុណ្ណោះដែលអាចចាត់ទុកថាជាទង្វើហួសហេតុប្រថុយគ្រោះថ្នាក់ដល់កងកម្លាំងសន្តិសុខអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះ គណៈកម្មាការបានចាត់ទុកករណីដែលនៅសេសសល់ទាំងប៉ុន្មានជាទង្វើសម្លាប់បាតុករដោយខុសច្បាប់ ហើយបានបញ្ចប់ដោយអនុសាសន៍មួយដែលអំពាវនាវឱ្យអ៊ីស្រាអែលពិនិត្យមើលថាតើឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ឬឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិមានត្រូវបានប្រព្រឹត្តដែរឬទេនៅក្នុងប្រតិបត្តិការបង្ក្រាបបាតុកម្មរបស់ខ្លួន ហើយប្រសិនបើមានពិតមែននោះ សូមឱ្យអាជ្ញាធរអ៊ីស្រាអែលចាប់អ្នកប្រព្រឹត្តិខុសនោះមកកាត់ទោស។[១១៧][១១៨] ទន្ទឹមគ្នានេះដែរ គណៈកម្មការដដែរក៏បានប្រកាសបន្ថែមទៀតថា ខ្លួនមាន " 'ហេតុផលសមស្រប' ក្នុងការជឿជាក់ថាទាហានអ៊ីស្រាអែលអាចពិតជាបានប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ហើយបានធ្វើការបាញ់មកលើអ្នកកាសែត បុគ្គលិកសុខាភិបាល និងកុមារពិតមែនក្នុងកំឡុងបាតុកម្មតវ៉ានៅហ្កាហ្សាក្នុងឆ្នាំ២០១៨"។ អ៊ីស្រាអែលបានចេញមុខបដិសេធមិនគាំទ្រលទ្ធផលស៊ើបអង្កេត និងបានច្រានចោលរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មការនោះចោល។[១១៩] ២០២១៖ វិបត្តិប៉ាឡេស្ទីន–អ៊ីស្រាអែលនៅមុនវិបត្តិប៉ាឡេស្ទីន–អ៊ីស្រាអែលក្នុងឆ្នាំ២០២១ ប្រជាជនប្រមាណ ៤៨% ក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សាគឺមិនមានការងារធ្វើនោះឡើយ ហើយប្រជាជនប្រមាណពាក់កណ្ដាលបានកំពុងរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រ។ ក្នុងកំឡុងវិបត្តិឆ្នាំ២០២១ កុមារចំនួន ៦៦ នាក់បានបាត់បង់ជីវិត ខណៈកាលជម្លោះមុនមានកុមារចំនួន ៥៥១ នាក់បានស្លាប់។ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ គណៈប្រតិភូជាន់ខ្ពស់របស់ធនាគារពិភពលោកបានធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចនៅតំបន់ហ្កាហ្សា ដើម្បីទស្សនានូវសភាពការណ៍ខូចខាតនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងព្រមទាំងជីវិតមនុស្សទូទៅ។ ជាលទ្ធផល ធនាគារពិភពលោកបានចាប់ដៃគូជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងសហភាពអឺរ៉ុបវាយតម្លៃលើតម្រូវការផ្សេងៗដើម្បីត្រៀមជំនួយគាំទ្រការកសាង និងការស្តារឡើងវិញនៃតំបន់ហ្កាហ្សា។[១២០] ករណីផ្ទុះអាវុធតូចមួយបានកើតឡើងនៅថ្ងៃទី៥ ដល់ថ្ងៃទី៨ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ ហើយជាលទ្ធផលនៃការវាយប្រហារតាមផ្លូវអាកាសដោយអ៊ីស្រាអែល ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធបន្ថែមបានទទួលរងការខូចខាត ហើយបានបង្ខំឱ្យប្រជាជនរស់នៅក្នុងតំបន់រងគ្រោះផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅ។[១២១][១២២] ២០២៣–បច្ចុប្បន្ន៖ សង្គ្រាមហ្កាហ្សាសូមមើលផងដែរ: អំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅហ្កាហ្សា និង វិបត្តិមនុស្សធមហ្កាហ្សា (២០២៣–បច្ចុប្បន្ន)
 នៅថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ កងកម្លាំងជីវពលនៅហ្កាហ្សាដឹកនាំដោយកងពលតូចអាល់កាសាំរបស់ហាម៉ាស់ បានធ្វើការវាយលុកចូលភាគនិរតីនៃប្រទេសអ៊ីស្រាអែលក្នុងគោលបំណងវាយកម្ទេចសហគមន៍ និងមូលដ្ឋានយោធាអ៊ីស្រាអែល។ ក្នុងដំណើរនេះ ហាម៉ាស់បានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ១,៣០០ នាក់ និងចាប់មនុស្សប្រមាណ ២៣៦ នាក់ធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង។[១២៣] មកដល់ថ្ងៃទី៩ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ អ៊ីស្រាអែលបានប្រកាសសង្រ្គាមលើក្រុមហាម៉ាស់ ហើយបានប្រកាស "បិទផ្លូវចេញចូលទាំងអស់" នៃតំបន់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា[១២៤] ខណៈរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអ៊ីស្រាអែល លោកយ៉ូអាហ្វ ហ្កាឡង់ត៍បានប្រកាសថា "ហ្កាហ្សានឹងមិនមានអគ្គិសនី គ្មានអាហារ គ្មានប្រេងឥន្ធនៈ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងត្រូវតែបានបិទ។ យើងកំពុងប្រយុទ្ធជាមួយសត្វមនុស្ស ហើយសកម្មភាពរបស់យើងទាំងឡាយគឺប្រព្រឹត្តិទៅតាមនឹង"។[១២៥][១២៦] ក្រោយមក លោកហ្កាឡង់ត៍ក៏បានកែលម្អគោលជំហររបស់លោកបន្តិចបន្ទាប់ពីមានការដាក់សម្ពាធពីប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោកចូ បៃដិន ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងមួយក៏ត្រូវបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី១៩ ខែតុលា ដើម្បីឱ្យអ៊ីស្រាអែលនិងអេហ្ស៊ីបបើកផ្លូវផ្តល់ជំនួយចូលក្នុងហ្កាហ្សា។[១២៧]  នៅថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ បទឈប់បាញ់រវាងអ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមហាម៉ាស់បានចូលជាធរមានជាផ្លូវការ។ សុពលភាពរបស់វាបានបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា នៅពេលដែលអ៊ីស្រាអែលបានរំលោភបទឈប់បាញ់ដោយបើកការវាយប្រហារដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលគ្មាននរណាគ្រោងទុកជាមុន។[១២៨] សង្រ្គាមហ្កាហ្សាបានបង្កឱ្យមានការខូចខាតយ៉ាងដំណំដល់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងជីវិតមនុស្ស ហើយវាក៏បានបង្កឱ្យកើតមានវិបត្តិមនុស្សធម៌ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ និងព្រមទាំងគ្រោះទុរ្ភិក្សផងដែរ ដែលសព្វថ្ងៃកំពុងប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតប្រជាជនហ្កាហ្សាស្ទើរគ្រប់គ្នា។[១៩][១២៩] មិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រជាជនភាគច្រើនត្រូវបង្ខំចិត្តផ្លាស់ទីលំនៅទៅរស់នៅតាមជំរុំជនភៀសខ្លួនផ្សេងៗនៅទូទាំងតំបន់ដ៏តូចចង្អៀតមួយនេះ។[១៩] អង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាច្រើនដូចជា អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ និងបេត្សាលែម ក៏ដូចជាអ្នកជំនាញសាស្ត្រាចារ្យសិក្សាអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍និងច្បាប់អន្តរជាតិ និងព្រមទាំងអ្នកជំនាញជាច្រើនផ្សេងទៀតបាននិយាយថា អំពើប្រល័យពូជសាសន៍កំពុងតែកើតមានឡើងនៅហ្កាហ្សា ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណានៅតែមានអ្នកជំនាញមួយចំនួនជំទាស់នឹងរឿងប្រល័យពូជសាសន៍នេះ។[២១][២២] ចាប់តាំងពីសង្គ្រាមបានផ្ទុះឡើងមក ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនជាង ៦០,០០០ នាក់នៅហ្កាហ្សាត្រូវបានបាត់បង់ជីវិត ដោយស្ទើរតែពាក់កណ្តាលនៃអ្នកស្លាប់ទាំងនោះត្រូវជាជាស្ត្រីនិងកុមារ ហើយមនុស្សជាង ១៤៨,០០០ នាក់ទៀតបានទទួលរងរបួស។[១៣០][១៣១][១៣២] លទ្ធផលសិក្សាដោយ The Lancet បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា មនុស្សនៅហ្កាហ្សាចំនួន ៦៤,២៦០ នាក់បានស្លាប់ដោយសារត្រូវរងរបួសធ្ងន់ធ្ងរ បើគិតត្រឹមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ខណៈលទ្ធផលសិក្សាពួកគេបានកត់សម្គាល់ដែរថាក្នុងចំនួនអ្នកស្លាប់ដែលបានរាប់បញ្ចូលអាចរួមមានចំនួនអ្នកស្លាប់ "ដោយប្រយោល" ច្រើនជាងអ្នកស្លាប់ដោយរបួសធ្ងន់ធ្ងរ។[១៣៣][១៣៤][១៣៥][១៣៦] គិតមកត្រឹមខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ តួលេខចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយរបួសធ្ងន់ធ្ងរអាចមានដល់ ៩៣,០០០ នាក់ (៧៧,០០០ ទៅ ១០៩,០០០ នាក់) ដែលស្មើនឹង ៤–៥% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅហ្កាហ្សាកាលមុនសង្រ្គាម។[១៣៧] ភូមិសាស្ត្រ  ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាមានបណ្ដោយពីជើងទៅត្បូងប្រវែង ៤១ គីឡូម៉ែត្រ និងទទឺងពីកើតទៅលិចប្រវែងពី ៦ ទៅ ១២ គីឡូម៉ែត្រ និងហើយមានផ្ទៃដីសរុប ៣៦៥ គម២។[១៣៨][២៣] ហ្កាហ្សាមានព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសអ៊ីស្រាអែលប្រវែង ៥១ គីឡូម៉ែត្រ និងព្រំដែនខាងត្បូងជាប់ប្រទេសអេហ្ស៊ីបប្រវែង ១១ គីឡូម៉ែត្រក្បែរទីក្រុងរ៉ាហ្វា។[១៣៩] ទីក្រុងខាន់យូនីសមានទីតាំងស្ថិតនៅប្រមាណ ៧ គីឡូម៉ែត្រនៅភាគឦសាននៃទីក្រុងរ៉ាហ្វា ហើយទីប្រជុំជនតូចៗជាច្រើននៅជុំវិញក្រុងឌែរអែលបាឡាសុទ្ធតែមានទីតាំងនៅតាមឆ្នេរសមុទ្ររវាងក្រុងឌែរអែលបាឡានិងទីក្រុងហ្កាហ្សា។ ក្រុងបេតឡាហ៊ីយ៉ា និងក្រុងបេតហានូនគឺស្ថិតនៅភាគខាងជើង និងភាគឦសាននៃទីក្រុងហ្កាហ្សារៀងគ្នា។ ប្លុកហ្គូសកាធីហ្វគឺជាតំបន់ទីលំនៅរបស់អ៊ីស្រាអែលដែលធ្លាប់មានទីតាំងស្ថិតនៅលើផ្នូកខ្សាច់ជាប់នឹងក្រុងរ៉ាហ្វា និងខាន់យូនីសតាមបណ្តោយគែមភាគនិរតីនៃឆ្នេរសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេប្រវែង ៤០ គីឡូម៉ែត្រ។ ឆ្នេរអាល់ដេអ៊ីរ៉ាគឺជាទីកន្លែងដ៏ពេញនិយមបំផុតសម្រាប់អ្នកចូលចិត្តជិះរលក។[១៤០] វ៉ាឌីហ្កាហ្សាគឺជាទន្លេដ៏សំខាន់បំផុតនៅហ្កាហ្សាខណៈតំបន់ព័ទ្ធជុំវិញទន្លេនេះត្រូវបានគេប្រកាសជាដែនអភិរក្សធម្មជាតិដើម្បីការពារតំបន់ឆ្នេរសើមតែមួយគត់នៅហ្កាហ្សា។[១៤១][១៤២] អាកាសធាតុដែនជ្រោយហ្កាហ្សាមានអាកាសធាតុក្ដៅពាក់កណ្តាលស្ងួត រួមជាមួយនឹងរដូវវស្សាកម្រិតក្ដៅ ហើយរដូវប្រាំងក្ដៅស្ងួត។ ថ្វីបើមានអាកាសធាតុស្ងួតហែងក៏ដោយក្ដី អត្រាសំណើមនៅហ្កាហ្សាគឺមានបរិមាណខ្ពស់ក្នុងរយៈពេលពេញមួយឆ្នាំ។ ទឹកភ្លៀងប្រចាំឆ្នាំនៅហ្កាហ្សាគឺមានអត្រាខ្ពស់ជាងទឹកភ្លៀងប្រចាំឆ្នាំនៅលើទឹកដីគ្រប់ទិសនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីបចាប់ពីចន្លោះ ២២៥ មីលីម៉ែត្រនៅភាគខាងត្បូង និង ៤០០ មីលីម៉ែត្រនៅភាគខាងជើង ដោយច្រើនតែធ្លាក់នៅចន្លោះខែវិច្ឆិកា និងកុម្ភៈ។ បញ្ហាបរិស្ថានបញ្ហាបរិស្ថាននៅហ្កាហ្សារួមមាន កំណើនវាលលំហ ទឹកសាបប្រែជាទឹកប្រៃ ប្រព្រឹត្តិកម្មទឹកស្អុយ ជំងឺឆ្លងពីទឹក ការរេចរឹលដី និងតំហយចុះក៏ដូចជាការបំពុលធនធានទឹកក្រោមដីជាដើម។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤ មន្ត្រីអង្គការសហប្រជាជាតិម្នាក់បានមានប្រសាសន៍ថា "វាអាចត្រូវចំណាយពេល ១៤ ឆ្នាំ ... ដើម្បីសម្អាតកម្ទេចកម្ទី រួមទាំងកម្ទេចសំណល់ថ្មផ្សេងៗពីអគារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដែលត្រូវបានរងការបំផ្លាញ" (កំឡុងសង្រ្គាមហ្កាហ្សា)។[១៤៣] រដ្ឋាភិបាលរដ្ឋាភិបាលហាម៉ាស់ ចាប់តាំងពីហាម៉ាស់បានកាន់កាប់តំបន់ហ្កាហ្សាមក ក្រុមមួយនេះបានអនុវត្តនូវសិទ្ធិអំណាចប្រតិបត្តិក្រសោបលើតំបន់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាទាំងមូលតាមរយៈស្ថាប័នអំណាចប្រតិបត្តិ នីតិប្បញ្ញត្តិ និងតុលាការផ្ទាល់របស់ខ្លួន។[១៤៤] រដ្ឋាភិបាលហាម៉ាស់ឆ្នាំ២០១២ គឺជារដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីនទីពីរដែលដឹកនាំដោយហាម៉ាស់ប្រចាំនៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សាចាប់តាំងពីបានបំបែកចេញពីអាជ្ញាធរជាតិប៉ាឡេស្ទីនកាលពីឆ្នាំ២០០៧ មក។[១៤៥] ការរុះរើរដ្ឋាភិបាលចាស់នេះត្រូវបានអនុម័តដោយសមាជិកសភារបស់ហាម៉ាស់ដែលមានមូលដ្ឋាននៅហ្កាហ្សាពីក្រុមប្រឹក្សានីតិប្បញ្ញត្តិប៉ាឡេស្ទីន។[១៤៥] ចាប់តាំងពីហាម៉ាស់បានចូលកាន់អំណាចនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧ មក មនុស្សជាច្រើនបានចាត់ទុកដែនជ្រោយហ្កាហ្សាថាជា "រដ្ឋនិយមឯកបក្ស" ថ្វីបើហាម៉ាស់បានបើកសិទ្ធិអត្ថិភាពដល់ក្រុមនយោបាយផ្សេងក្រៅពីខ្លួនក៏ដោយក្ដី ដូចជាបក្សក្រុមឆ្វេងនិយមរណសិរ្សប្រជាជនដើម្បីរំដោះប៉ាឡេស្ទីន និងរណសិរ្សប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីរំដោះប៉ាឡេស្ទីនជាដើម។[១៤៦][១១] ក្រមច្បាប់អំណាចរបស់ហាម៉ាស់នៅតំបន់ហ្កាហ្សាគឺផ្អែកទៅលើច្បាប់អូតូម៉ង់ ក្រមច្បាប់ម៉ាន់ដាតរបស់អង់គ្លេសឆ្នាំ១៩៣៦ ច្បាប់អាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន ច្បាប់សារីយ៉ា និងបទបញ្ជាយោធាអ៊ីស្រាអែលជាដើម។ ហាម៉ាស់មានរក្សាប្រព័ន្ធតុលាការជាមួយតុលាការស៊ីវិល និងយោធា និងសេវាកម្មកាត់ទោសសាធារណៈ។[១៤៤][១៤៧] ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៦ ក្នុងនាមជារដ្ឋមានកម្រិតប្រជាធិបតេយ្យបោះឆ្នោតតិចបំផុតនៅមជ្ឈិមបូព៌ានិងអាហ្រ្វិកខាងជើង បើយោងទៅតាមសន្ទស្សន៍ V-Dem Democracy ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ជាមួយនឹងពិន្ទុ ០.១៣៦ លើពិន្ទុមួយពេញ។[១៤៨] សន្តិសុខសន្តិសុខដែនជ្រោយហ្កាហ្សាជាចម្បងគឺស្ថិតនៅក្រោមការរ៉ាប់រងរបស់ហាម៉ាស់តាមរយៈកងកម្លាំងយោធារបស់ខ្លួនគឺ កងពលតូចអ៊ីសអាដឌីន អាល់កាសាំ សេវាកម្មសន្តិសុខផ្ទៃក្នុង និងកម្លាំងនគរបាលស៊ីវិល។ កងពលតូចអ៊ីសអាដឌីន អាល់កាសាំនោះមានកម្លាំងទាហានបម្រើប្រមាណចាប់ពី ៣០,០០០ រហូតដល់ទៅ ៥០,០០០ នាក់។[១៤៩] ក្រុមបក្សពួក និងមនោគមវិជ្ជាផ្សេងទៀត.jpg) ក្រៅពីហាម៉ាស់ ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាក៏មានវត្តមានក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនផ្សេងទៀតផងដែរ ដោយខ្លះថែមទាំងមានទំនោរប្រឆាំងនឹងក្រុមហាម៉ាស់ទៀតផង។ ចលនាជីហាតឥស្លាមនៅប៉ាឡេស្ទីន ឬគេតែងនិយមស្គាល់ថា ក្រុមជីហាដឥស្លាមប៉ាឡេស្ទីន គឺជាក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធធំទីពីរបង្អស់ដែលសកម្មនៅតំបន់ហ្កាហ្សាបន្ទាប់ពីហាម៉ាស់។ ក្រុមនេះក៏មានកងកម្លាំងយោធាផ្ទាល់ខ្លួនផងដែរហៅថា កងពលតូចអាល់គូដស៍ ដោយមានកម្លាំងប្រមាណ ៨,០០០ នាក់។[១៥០][១៥១] បក្សពួកធំទីបីបន្ទាប់គឺ គណៈកម្មាធិការប្រជាតស៊ូ ដែលមានកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធឈ្មោះ កងពលតូចអាល់ណាស៊ែរ សាឡាអាល់-ឌីន។ បក្សពួកផ្សេងៗទៀតរួមមាន កងទ័ពឥស្លាម កងវរសេនាតូចនីដាល់ អាល់អាមូឌី (ជាសាខានៃកងពលតូចទុក្ករយុទ្ធអាលអាក់សា ដែលមានមូលដ្ឋាននៅវ៉េសប៊ែង) កងពលអាប៊ូអាលីមូស្តាផា (ក្រុមប្រដាប់អាវុធនៃរបស់រណសិរ្សប្រជាជនដើម្បីរំដោះប៉ាឡេស្ទីន) កងពលតូចឆេក៍អូម៉ារហាឌីដ (កូនក្រុមរដ្ឋឥស្លាម) និងព្រមទាំងក្រុមបក្សពួកជាច្រើនទៀត។[១៥២] បំណែងចែករដ្ឋបាលទឹកដីហ្កាហ្សាត្រូវបានបែងចែកទៅជាតំបន់តូចៗចំនួន ៥ គឺ៖ ទេសហ្កាហ្សាខាងជើង ទេសហ្កាហ្សា ទេសឌែរអែលបាឡា ទេសខាន់យូនីស និងទេសរ៉ាហ្វា។ នីត្យានុកូលភាពនៃរបបហាម៉ាស់ក្រោយពីបានឡើងកាន់អំណាចក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៧ ហាម៉ាស់បានបណ្តេញមន្ត្រីប៉ាឡេស្ទីនទាំងអស់របស់ហ្វាតាចេញពីមុខតំណែងរដ្ឋសំខាន់ៗដូចជា តំណែងរដ្ឋាភិបាល ស្ថាប័នសន្តិសុខ សាកលវិទ្យាល័យ និងកាសែតព័ត៌មានជាដើម។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ អាជ្ញាធរហាម៉ាស់បានដកហូតអាវុធកាំភ្លើងពីសំណាក់កងជីវពល បក្សពួកសាសនានយោបាយ និងក្រុមឧក្រិដ្ឋជនផ្សេងៗ និងថែមទាំងបានគ្រប់គ្រងលើបណ្ដាញផ្លូវក្រោមដីស្ទើរទាំងអស់នៅហ្កាហ្សា។ យោងតាមអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ នៅក្រោមរបបគ្រប់គ្រងរបស់ហាម៉ាស់ កាសែតសារព័ត៌មានមួយចំនួនត្រូវបានបិទប្រតិបត្តិការ ហើយអ្នកកាសែតមួយចំនួនទៀតត្រូវរងការបៀតបៀនពីអាជ្ញាធរ។[១៥៣] បាតុកម្មគាំទ្រហ្វាតាត្រូវបានហាមឃាត់និងបង្រ្កាប ដូចក្នុងករណីបាតុកម្មមហាជនក្នុងថ្ងៃគម្រប់ខួបមរណភាពរបស់លោកយ៉ាស៊ែរ អារ៉ាហ្វាត់អញ្ចឹង ដោយជាលទ្ធផលនៃអន្តរាគមន៍ពីអាជ្ញាធរហាម៉ាស់ មនុស្សចំនួន ៧ នាក់ត្រូវបាត់បង់ជីវិត។[១៥៤] ក្រោយក្ដោបបានអំណាចនៅហ្កាហ្សា ក្រុមហាម៉ាស់ និងរួមទាំងក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធផ្សេងទៀតបាននៅបន្តបាញ់គ្រាប់រ៉ុក្កែតឆ្លងចូលទៅក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល។ យោងតាមប្រភពរបស់អ៊ីស្រាអែល ចាប់ពីថ្ងៃដែលហាម៉ាស់បានចូលកាន់អំណាចរហូតដល់ចុងខែមករា ឆ្នាំ២០០៨ គ្រាប់រ៉ុក្កែតចំនួន ៦៩៧ គ្រាប់ និងគ្រាប់បែកត្បាល់ ៨២២ គ្រាប់ ត្រូវបានបាញ់សម្ដៅមករកទីប្រជុំជនអ៊ីស្រាអែល។[១៥៥] ជាប្រតិកម្មឆ្លើយតបទៅនឹងសកម្មភាពហាម៉ាស់ ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការបាញ់ប្រហារតបទៅវិញសម្ដៅលើប្រភពដែលរ៉ុក្កែតហាម៉ាស់ទាំងនោះបានបាញ់ចេញមក រួមជាមួយនឹងគោលដៅយោធាផ្សេងៗទៀត ហើយបានប្រកាសដែនជ្រោយហ្កាហ្សាថាជាអង្គភាពហានិភ័យគ្រោះថ្នាក់។ នៅខែមករា ឆ្នាំ២០០៨ អ៊ីស្រាអែលបានកាត់បន្ថយការធ្វើដំណើរចេញចូលហ្កាហ្សា ក៏ដូចជាទំនិញនាំចេញនាំចូល និងប្រេងឥន្ធនៈជាដើម ដែលជាហេតុបង្កឱ្យមានកង្វះខាតថាមពលនៅហ្កាហ្សា។ សកម្មភាពនេះបាននាំឱ្យមានការចោទប្រកាន់ថាអ៊ីស្រាអែលកំពុងដាក់ទណ្ឌកម្មរួមទៅលើប្រជាជនស្លូតត្រង់នៅតំបន់ហ្កាហ្សា ហើយទីបំផុតក៏ត្រូវសហគមន៍អន្តរជាតិប្រកាសថ្កោលទោស។ ថ្វីបើមានរបាយការណ៍ជាច្រើនបានបញ្ជាក់ថាហ្កាហ្សាកំពុងមានវិបត្តិកង្វះស្បៀងអាហារ និងរបស់របរប្រើប្រាស់ចាំបាច់ផ្សេងៗទៀតក្ដី[១៥៦] ក៏អ៊ីស្រាអែលនៅតែនិយាយអះអាងថា ហ្កាហ្សានៅមានរបបអាហារ និងថាមពលគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ប្រជាជនរបស់គេបានជាច្រើនសប្តាហ៍ទៀត។[១៥៧] សេដ្ឋកិច្ចសូមមើលផងដែរ: សេដ្ឋកិច្ចប៉ាឡេស្ទីន
 ក្នុងអំឡុងពេលកាន់កាប់របស់អ៊ីស្រាអែល សេដ្ឋកិច្ចហ្កាហ្សាធ្លាប់ស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចរួមជាមួយការពឹងផ្អែកច្រើនទៅលើសេដ្ឋកិច្ចអ៊ីស្រាអែល និងព្រមទាំងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំជាមួយវ៉េសប៊ែងផងដែរ ក៏ប៉ុន្តែនៅពេលបច្ចុប្បន្ន ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចនៅហ្កាហ្សាគឺមានលក្ខណៈឯកោដាច់ដោយឡែកតែឯងដោយផលិតភាព និងនវានុវត្តន៍ផ្សេងៗត្រូវផ្អាកលែងដើរបន្តទៅមុខ ហើយជារឿយៗត្រូវរំខានដោយការវាយប្រហារដោយយោធាអ៊ីស្រាអែល។ សេដ្ឋកិច្ចហ្កាហ្សាក៏បានទទួលផលប៉ះពាល់ពីកម្រិតអត់ការងារធ្វើ និងភាពក្រីក្រខ្ពស់ផងដែរ ខណៈប្រជាជនហ្កាហ្សាជាង ៧៥% ពឹងផ្អែកលើជំនួយមនុស្សធម៌។ នយោបាយសេដ្ឋវិទូលោកស្រីសារ៉ា រ៉យ (Sara Roy) ដែលមានឯកទេសខាងសិក្សាសេដ្ឋកិច្ចដែនជ្រោយហ្កាហ្សា បានមានប្រសាសន៍ថា ការដកខ្លួនរបស់អ៊ីស្រាអែលពីហ្កាហ្សានៅក្នុងឆ្នាំ២០០៥ គឺជាចំណុចរបត់មួយនៅក្នុងគោលនយោបាយរបស់អ៊ីស្រាអែល ដែលពីមុនអ៊ីស្រាអែលធ្លាប់ចង់ព្យាយាមត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចហ្កាហ្សាដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ប៉ុន្តែចំពោះគោលនយោបាយអ៊ីស្រាអែលបច្ចុប្បន្នវិញគឺមានគោលបំណងបំបាក់សេដ្ឋកិច្ចហ្កាហ្សាតែម្តងឱ្យមកសល់ត្រឹមតំបន់ដែលត្រូវការជំនួយមនុស្សធម៌សុទ្ធសាទ និងលែងមានមហិច្ឆតាឬគំនិតអភិវឌ្ឍន៍ដូចមុន។[១៥៨] សេដ្ឋកិច្ចដែនជ្រោយហ្កាហ្សាបានទទួលរងនូវផលប៉ះពាល់ជាច្រើនដែលបង្កឡើងដោយការបិទខ្ទប់ព្រំដែនស្ទើរទាំងស្រុងដោយប្រទេសអេហ្ស៊ីបនិងអ៊ីស្រាអែល ហើយដោយសារតែមានដង់ស៊ីតេប្រជាជនច្រើនខ្ពស់បំផុតមួយនៅលើពិភពលោកដែរនោះ[១៥៩][១៦០] តំបន់នេះត្រូវប្រឈមនឹងវិបត្តិដីធ្លី ការរឹតត្បឹតសន្តិសុខផ្ទៃក្នុងនិងក្រៅ ឥទ្ធិពលអាក្រក់ផ្សេងៗជះដោយប្រតិបត្តិការយោធាអ៊ីស្រាអែល និងការរឹតបន្តឹងលើការចូលបម្រើកម្លាំងពលកម្មនិងពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែន។ របាយការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ២០១៥ បានប៉ាន់ប្រមាណថា ប្រជាជនហ្កាហ្សាប្រមាណ ៧២% បានកំពុងប្រឈមនឹងអសន្តិសុខស្បៀងអាហារ។[១៦១] ប្រាក់ចំណូលសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗនៅហ្កាហ្សាត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថាមានចំនួន ៣,១០០ ដុល្លារអាមេរិកនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ដែលស្ថិតនៅលេខរៀងទី ១៦៤ ប្រើប្រៀបទៅនឹងប្រទេសផ្សេងៗទៀតនៅលើពិភពលោក។[២៣] របាយការណ៍អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ២០២២ បានបង្ហាញឱ្យឃើញទៀតថា អត្រាប្រជាជនអត់ការងារធ្វើនៅហ្កាហ្សាមាន ៤៥% ហើយ ៦៥% នៃប្រជាជនទាំងអស់កំពុងរស់នៅក្នុងសភាពក្រីក្រ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ កម្រិតជីវភាពរស់នៅបានធ្លាក់ចុះប្រមាណ ២៧% បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០០៦ ហើយប្រជាជន ៨០% បានពឹងផ្អែកលើជំនួយអន្តរជាតិដើម្បីបានរស់បន្តជីវិតទៅមុខទៀត។[១៦២] លទ្ធភាពទទួលបានតម្រូវការចាំបាច់ដូចជាទឹកជាដើមគឺនៅមានកំណត់ខ្លាំង ដោយមានគ្រួសារប្រមាណតែ ១០–២៥% ប៉ុណ្ណោះដែលមានទឹកប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ ហើយជាធម្មតាបានតែពីរបីម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ។ ដោយតម្រូវការ "ចាំបាច់ជាខ្លាំង" ប្រជាជនហ្កាហ្សាប្រមាណ ៧៥–៩០% ពឹងផ្អែកលើទឹកគ្មានសុវត្ថិភាពចេញពីអ្នកលក់ផ្គត់ផ្គង់ដែលមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់។ ដូច្នោះហើយ ២៦% នៃអ្នកជំងឺនៅហ្កាហ្សាគឺបានឆ្លងជំងឺតាមរយៈការប្រើប្រាស់ទឹកខ្វះអនាម័យ ហើយជាប្រភពបង្កការពុលនីត្រាតចំពោះកុមារ ៤៨%។ កង្វះទឹកធ្ងន់ធ្ងរនៅហ្កាហ្សានេះគឺជាលទ្ធផលនៃគោលនយោបាយអ៊ីស្រាអែល និងការគ្រប់គ្រងអាងស្តុកទឹកឬប្រភពទឹកផ្សេងៗដោយអ៊ីស្រាអែល។[១៥៨] សហភាពអឺរ៉ុបបានសម្ដៅលើស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ហ្កាហ្សាកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ដូចតទៅ៖ "ចាប់តាំងពីក្រុមហាម៉ាស់បានកាន់កាប់តំបន់ហ្កាហ្សានៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧ បូករួមជាមួយការបិទព្រំដែនដោយអ៊ីស្រាអែលមក ស្ថានការណ៍នៅហ្កាហ្សាបានធ្លាក់ក្នុងសភាពរ៉ាំរ៉ៃ ការអភិវឌ្ឍន៍បានដើរថយក្រោយ ហើយការពឹងផ្អែកលើជំនួយបរទេសបានកើនឡើង ថ្វីបើជាមានការបន្ធូរបន្ថយជាបណ្តោះអាសន្នលើដំណើរចេញចូលមនុស្ស និងទំនិញនៅក្នុងឆ្នាំ២០១០ ក្ដី។ ការបិទព្រំដែននោះផងដែរបានកាត់ផ្ដាច់ផ្លូវនាំចូលនាំចេញទំនិញទាំងឡាយទៅទីផ្សារអ៊ីស្រាអែល ក៏ដូចជាការផ្ទេរបន្តទៅកាន់វ៉េសប៊ែង និងនាំមកនូវការឹតបន្តឹងបន្ថែមលើការនាំចេញទៅក្រៅជាហេតុបង្កឱ្យមានការធ្លាក់ចុះអត្រានាំចេញ ២% គិតត្រឹមឆ្នាំ២០០៧។[១៦៣] យោងតាមលោកស្រីសារ៉ា រ៉យ មានមន្ត្រីកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលជាន់ខ្ពស់មួយរូបបានប្រាប់ទៅកាន់មន្ត្រី UNWRA នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ថា គោលនយោបាយរបស់អ៊ីស្រាអែលចំពោះតំបន់ហ្កាហ្សាគឺធ្វើយ៉ាងណាឱ្យតំបន់នេះ "គ្មានការអភិវឌ្ឍន៍ គ្មានវិបុលភាព គ្មានវិបត្តិមនុស្សធម៌"។[១៦៤] ឧស្សាហកម្មឧស្សាហកម្មនៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សាជាទូទៅស្ថិតក្នុងរូបភាពអាជីវកម្មគ្រួសារតូចៗដែលផលិតវាយនភណ្ឌ សាប៊ូ ចម្លាក់ឈើអូលីវ និងវត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ធ្វើពីគុជខ្យងជាដើម។ ផលិតផលកសិកម្មសំខាន់ៗក្នុងទឹកនេះរួមមាន ផ្លែអូលីវ ក្រូច បន្លែ សាច់គោហាឡាល និងផលិតផលទឹកដោះគោ។ល។ ផលិតផលនាំចេញចម្បងមានផ្លែក្រូច និងផ្កាលម្អ ខណៈផលិតផលនាំចូលចម្បងគឺអាហារ ទំនិញប្រើប្រាស់ និងសម្ភារសំណង់។ ដៃគូពាណិជ្ជកម្មសំខាន់បង្អស់របស់ហ្កាហ្សាគឺប្រទេសអ៊ីស្រាអែល និងអេហ្ស៊ីប។[២៣] ធនធានធម្មជាតិធនធានធម្មជាតិនៃតំបន់ហ្កាហ្សារួមមានដីដែលអាចបង្កបង្កើនផល—ប្រហែលមួយភាគបីនៃផ្ទៃដីហ្កាហ្សាអាចសាងសង់ប្រព័ន្ធស្រោចស្រពដីធ្លីចម្ការបាន។ ថ្មីៗនេះ គេបានរកឃើញពីវត្តមានឧស្ម័នធម្មជាតិនៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សា។ តំបន់នេះផងដែរគឺពឹងផ្អែកច្រើនលើទឹកហូរតាមទន្លេវ៉ាឌីហ្កាហ្សា ដែលហូរចេញពីសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេពុះកាត់ហ្កាហ្សាបន្តចូលទៅអ៊ីស្រាអែល។[១៦៥] ក្រៅពីនេះ ធនធានទឹកភាគច្រើនបានមកពីអណ្តូងទឹកក្រោមដី (ស្មើនឹង ៩០% នៃធនធានទឹកទាំងអស់នៅហ្កាហ្សាក្នុងឆ្នាំ២០២១)។ ថ្វីបើជាប្រភពផ្គត់ផ្គង់ប្រជាជនហ្កាហ្សាស្ទើរទាំងអស់មែន ប៉ុន្តែវាជាប្រភពទឹកគ្មានគុណភាពរដោយភាគច្រើនមិនសមសម្រាប់ការប្រើប្រាស់របស់មនុស្សឡើយ។ ធនធានទឹកនៅសល់ទាំងប៉ុន្មានទៀតគឺបានមកពីរោងចក្រកែផលិតប្រៃជាទឹកសាប ឬត្រូវបានទិញពីក្រុមមេកូរ៉ុតរបស់អ៊ីស្រាអែល (ស្មើនឹង ៦% នៃធនធានទឹកទាំងអស់ក្នុងឆ្នាំ២០២១)។[១៦៦] យោងទៅតាមអង្គការឃ្លាំមើលសិទិ្ធមនុស្ស ច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិគឺតម្រូវឱ្យអ៊ីស្រាអែលដែលជាប្រទេសកាន់កាប់នៅតំបន់ហ្កាហ្សា ជាអ្នកធានាថាតម្រូវការជាមូលដ្ឋានត្រូវបានផ្ដល់ជូនដល់ប្រជាជនស៊ីវិលគ្រប់គ្រាន់។[១៦៧] ធនធានឧស្ម័នសមុទ្រ ឬប្រេងឥន្ធនៈនៃហ្កាហ្សាលាតសន្ធឹងចម្ងាយ ៣២ គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរដែនជ្រោយហ្កាហ្សា[១៦៨] ហើយត្រូវបានគេគណនាថាមានបរិមាណសរុប ៣៥ បេសេអ៊ឹម។[១៦៩] វិស័យដឹកជញ្ជូន វិថីសាឡាអាល់ឌីនគឺជាផ្លូវហាយវេដ៏សំខាន់នៃដែនជ្រោយហ្កាហ្សា។ វាលាតសន្ធឹងជាង ៤៥ គីឡូម៉ែត្រតាមបណ្ដោយទម្រង់ទឹកដីហ្កាហ្សាទាំងមូលពីច្រកឆ្លងដែនរ៉ាហ្វានៅភាគខាងត្បូងរហូតដល់ច្រកឆ្លងដែនអេរ៉េសនៅភាគខាងជើង។ មុនរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលត្រូវបានបង្កើតឡើង មហាវិថីមួយនេះធ្លាប់ជាខ្សែផ្លូវតភ្ជាប់រវាងប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងលីបង់។[១៧០] កំពង់ផែហ្កាហ្សាគឺជាកំពង់ផែដ៏សំខាន់ និងសកម្មតាំងពីសម័យបុរាណមកម៉្លេះ។ នៅក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងអូស្លូ ផែនការពង្រីកកំពង់ផែមួយនេះត្រូវបានដាក់ចេញមក ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានគេអនុវត្តទេ ពិសេសបន្ទាប់ពីអ៊ីស្រាអែលបានបិទផ្លូវគោកនិងផ្លូវទឹកក្រោយពីក្រុមហាម៉ាស់បានជាប់ឆ្នោតក្លាយជាគណបក្សកាន់អំណាចតាំងពីឆ្នាំ២០០៦ មក។ ទាំងកងទ័ពជើងទឹកអ៊ីស្រាអែល និងអេហ្ស៊ីបជាតួអង្គអនុវត្តដំណើរបិទផ្លូវទាំងនោះ ដែលនាំឱ្យមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ជីវិតអ្នករស់នៅក្នុងហ្កាហ្សា។ យោងតាមអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស វាបានប៉ះពាល់ដល់ដំណើរចេញចូលរបស់មនុស្ស និងព្រមទាំងវិស័យពាណិជ្ជកម្មជាពិសេស ដោយវិស័យនាំចេញរបស់ហ្កាហ្សាត្រូវបានរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងបំផុត។ រាល់កិច្ចព្យាយាមកែលម្អ និងកសាងស្ដារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទាំងឡាយនៅហ្កាហ្សាក៏បានទទួលរងឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានផងដែរដោយសារទណ្ឌកម្មបិទផ្លូវទាំងនេះ។[១៧១] អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិយ៉ាស៊ែរ អារ៉ាហ្វាត់ត្រូវបានបើកដំណើរការឡើងនៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៩៨ បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងអូស្លូលើកទីពីរ និងអនុស្សរណៈទន្លេវ៉ាយត្រូវបានចុះ ។ អាកាសយានដ្ឋាននេះត្រូវបង្ខំបិទទ្វារបន្ទាប់ពីរងការខូចខាតក្រោមថ្វីដៃអ៊ីស្រាអែលនៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០០០។ ស្ថានីយរ៉ាដា និងប៉មបញ្ជាចរាចរណ៍អាកាសត្រូវបានបំផ្លាញដោយយន្តហោះចម្បាំងនៃកងកម្លាំងការពារអ៊ីស្រាអែលនៅក្នុងឆ្នាំ២០០១ នៅកំឡុងចលាចលអ៊ីនធីហ្វាដាលើកទីពីរ។ អ៊ីស្រាអែលបានបញ្ជូនគ្រឿងចក្រមកឈូសឆាយផ្លូវរត់របស់អាកាសយានដ្ឋាននេះចោលនៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០០២។[១៧២][១៧៣] ផ្លូវរត់ព្រលានដែលនៅសល់តែមួយក្នុងហ្កាហ្សាគឺស្ថិតនៅអាកាសយានដ្ឋានហ្គូសកាធីហ្វ ប៉ុន្តែវាត្រូវបានបោះបង់ចោលបន្ទាប់ពីអ៊ីស្រាអែលបានដកខ្លួនចេញពីហ្កាហ្សាកាលពីឆ្នាំ២០០៥។ ចរាចរណ៍ផ្សេងៗលើដែនអាកាសតំបន់ហ្កាហ្សាគឺត្រូវបានរឹតបន្តឹងខ្លាំងបំផុតដោយកងទ័ពអាកាសអ៊ីស្រាអែល ដូចដែលកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងអូស្លូបានអនុញ្ញាត។ ប្រជាសាស្ត្រ  គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១០ ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាមានប្រជាជនរស់នៅប្រមាណ ១.៦ លាននាក់[២៣] ដោយក្នុងនោះមានប្រជាជនស្ទើរតែ ១.០ លាននាក់រស់នៅក្នុងនាមជាជនភៀសខ្លួនក្រោមបញ្ជីអង្គការសហប្រជាជាតិ។[១៧៤] ប្រជាជនហ្កាហ្សាបច្ចុប្បន្នភាគច្រើនជាកូនចៅបន្តពីឳពុកម្ដាយជីដូនជីតាដែលជាជនភៀសខ្លួនដូចគ្នាបន្ទាប់ពីពួកគេត្រូវបានបណ្តេញចេញ ឬត្រូវបង្ខំរត់ចេញពីផ្ទះសម្បែងក្នុងកំឡុងសង្គ្រាមអារ៉ាប់–អ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ១៩៤៨។ តែយ៉ាងណា ចំនួនប្រជាជនហ្កាហ្សានៅបន្តកើនឡើងបន្តិចម្ដងៗតាំងពីពេលនោះមក ដែលភាគច្រើនបណ្ដាលមកពីអត្រាលទ្ធភាពបង្កើតកូនសរុបខ្ពស់ ដោយស្ដ្រីម្នាក់អាចបង្កើតកូនបានដល់ទៅ ៨.៣ នាក់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ ដែលមកទល់សព្វថ្ងៃគឺនៅតែជាអត្រាខ្ពស់បំផុតនៅហ្កាហ្សា។ តួលេខនេះបានធ្លាក់ចុះមកនៅត្រឹម ៤.៤ នាក់សម្រាប់ស្ត្រីម្នាក់វិញនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ប៉ុន្តែវានៅតែជាអត្រាតួលេខខ្ពស់មួយបើប្រៀបនឹងបណ្ដារដ្ឋដទៃៗទៀតនៅលើពិភពលោក។[២៣][១៧៥] បើចាត់អត្រាលទ្ធភាពបង្កើតកូនសរុបនេះជាចំណាត់ថ្នាក់វិញ ហ្កាហ្សាគឺស្ថិតនៅលេខរៀងទី ៣៤ នៅក្នុងចំណោមតំបន់ប្រទេសចំនួន ២២៤។[២៣][១៧៥] កត្តានេះបាននាំឱ្យហ្កាហ្សាមានសមាមាត្រកុមារខ្ពស់ខុសពីធម្មតានៅក្នុងចំណោមចំនួនប្រជាជនសរុប ដោយប្រមាណ ៤៣.៥% នៃប្រជាជនខ្លួនគឺមានអាយុ ១៤ ឆ្នាំ ឬក្មេងជាងនេះ និងអាយុមនុស្សជាមធ្យម ១៨ ឆ្នាំនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងអាយុមនុស្សមធ្យមជាសកលគឺ ២៨ ឆ្នាំ និង ៣០ ឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល។ ក្រុមប្រទេសតែមួយគត់ដែលមានអាយុជាមធ្យមទាបជាងហ្កាហ្សាគឺបណ្ដាប្រទេសនៅក្នុងទ្វីបអាហ្រ្វិក ដូចជាប្រទេសអ៊ូកង់ដាជាដើម ដែលអាយុមនុស្សជាមធ្យមគឺ ១៥ ឆ្នាំ។[១៧៥] សាសនា.jpg) សូមមើលផងដែរ: ឥស្លាមនិយមនៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សា
ប្រជាជនប្រមាណ ៩៩.៨% នៅហ្កាហ្សាគឺប្រកាន់សាសនាឥស្លាមស៊ុននី ខណៈប្រជាជនទាំងប៉ុន្មានទៀតមានប្រមាណពី ២,០០០ ទៅ ៣,០០០ នាក់ (០.២%) ជាអ្នកកាន់គ្រិស្តសាសនា។[១៧៦][២៣] ពីឆ្នាំ១៩៨៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៩១ ក្នុងកំឡុងការបះបោរអ៊ីនធីហ្វាដាលើកទីមួយ ក្រុមហាម៉ាស់បានធ្វើយុទ្ធនាការគាំទ្រឱ្យស្ត្រីពាក់ហ៊ីចាបដណ្ដប់ក្បាល។ នៅក្នុងដំណើរយុទ្ធនាការនោះ ស្ត្រីណាដែលជ្រើសរើសមិនពាក់ហ៊ីចាប ត្រូវបានក្រុមសកម្មជនហាម៉ាស់ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដោយប្រើពាក្យសំដីបៀតបៀន និងជួនកាលបង្ខំដោយប្រើកម្លាំងទៀតផង ដែលជាហេតុនាំឱ្យស្ដ្រីនារីច្រើនពាក់ដណ្ដប់ហ៊ីចាបដើម្បី "គ្រាន់តែជៀសវាងបញ្ហាបែបនេះកើតឡើងនៅតាមដងផ្លូវប៉ុណ្ណោះ"។[១៧៧] តាំងពីហាម៉ាស់បានឡើងកាន់អំណាចនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧ មក សកម្មជនឥស្លាមជាច្រើននាក់បានព្យាយានជាច្រើនដងដើម្បីទាមទារឱ្យអាជ្ញាធរហាម៉ាស់បង្កើតច្បាប់ឱ្យស្ដ្រីស្លៀក "សម្លៀកបំពាក់ឥស្លាម" និងតម្រូវឱ្យពាក់ហ៊ីចាប។[១៧៨][១៧៩] "ក្រសួងទាយជ្ជទានឥស្លាម" របស់រដ្ឋាភិបាលហាម៉ាស់បានបង្កើតគណៈកម្មាធិការគុណធម៌ឡើងដើម្បីណែនាំប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនអំពី "ហានិភ័យគ្រោះថ្នាក់នៃការស្លៀកពាក់មិនសមរម្យ ការលេងបៀរ និងការណាត់ជួបស្នេហា"ផ្សេងៗ។[១៨០] ប៉ុន្តែជាក់សណ្ដែង រដ្ឋាភិបាលហាម៉ាស់មិនមានច្បាប់អ្វីមកកំណត់ពីរបៀបស្លៀកពាក់ និងបទដ្ឋានសីលធម៌អ្វីទេ ហើយក្រសួងអប់រំរបស់ហាម៉ាស់ក៏មិនមានបទបញ្ជាតម្រូវឱ្យសិស្សស្រីស្លៀកសម្លៀកបំពាក់ឥស្លាមមករៀនដែរ។[១៧៨] យោងតាមអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស រដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងដោយហាម៉ាស់បានបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួនដើម្បីធ្វើ "ឥស្លាមភាវូបនីយកម្ម" តំបន់ហ្កាហ្សានៅក្នុងឆ្នាំ២០១០ ដោយក្នុងនោះមាន "ការគាបសង្កត់អង្គការសង្គមស៊ីវិល" និង "ការរំលោភសិទ្ធិសេរីភាពបុគ្គលយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ" ។[១៨១]  អ្នកស្រាវជ្រាវជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនម្នាក់គឺលោកកាលីដ អាល់ហ៊្រូបបានចេញមុខរិះគន់លើអ្វីដែលគាត់ហៅថា "ជំហានដូចក្រុមតាលីបង់នៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន" ដែលក្រុមហាម៉ាស់កំពុងបានអនុលោមថា៖ "ឥស្លាមភាវូបនីយកម្ម កំពុងត្រូវបានដាក់អនុវត្តដោយបង្ខំលើដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ដែលមានក្នុងរូបភាពគាបសង្កត់សេរីភាពសង្គម វប្បធម៌ និងសារព័ត៌មាន ហើយមិនសមស្របនឹងទស្សនៈរបស់ហាម៉ាស់បានប្រកាសឡើយ ពោលជាទង្វើដ៏អាក្រក់ដែលត្រូវតែប្រឆាំង។ ទាំងនេះជាកិច្ចព្យាយាមស្ដាររបបផ្តាច់ការអំណាចនិយមដោយយកសាសនាជាយានដើម្បីសម្រេចគោលដៅពួកគេ"។[១៨២] មន្ត្រីហាម៉ាស់បានបដិសេធថាខ្លួនមិនមានគម្រោងផែនការអ្វីក្នុងការដាក់ចេញអនុវត្តនូវច្បាប់ឥស្លាមឡើយ។ សមាជិកសភារបស់ហាម៉ាស់ម្នាក់បានមានប្រសាសន៍ថា "អ្វីៗដែលអ្នកកំពុងឃើញគឺជាជម្រើសបុគ្គលនីមួយៗមិនមែនមកពីគោលនយោបាយទេ" ហើយបានបន្ថែមថា "យើងជឿជាក់លើការបញ្ចុះបញ្ចូល"[ច្រើនជាងការបង្ខំ]។[១៨០] ករណីអំពើហឹង្សារើសអើងគ្រិស្តបរិស័ទ និងសាសនាត្រូវបានគេសង្កេតឃើញថាក៏មានវត្តមាននៅហ្កាហ្សាដែរ។ ម្ចាស់ហាងលក់សៀវភៅគ្រិស្តសាសនិកម្នាក់ត្រូវបានគេចាប់ជំរិត និងសម្លាប់នៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០០៧។[១៨៣] នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៨ បណ្ណាល័យសមាគមយុវជនគ្រិស្ត (YMCA) នៅទីក្រុងហ្កាហ្សាត្រូវបានជនជ្រុលនិយមបំផ្ទុះគ្រាប់បែកបំផ្លាញ។[១៨៤] មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ១៨ នាក់ត្រូវបានបាត់បង់ជីវិតនៅពេលដែលអ៊ីស្រាអែលបានទម្លាក់គ្រាប់បែកលើព្រះវិហារសាំងព័រភារ ដែលជាវិហារគ្រិស្តដ៏ចំណាស់ជាងគេនៅហ្កាហ្សា នៅថ្ងៃទី១៩ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣។[១៨៥] មនុស្សចំនួនបីនាក់ទៀតបានស្លាប់នៅពេលដែលអ៊ីស្រាអែលបានទម្លាក់គ្រាប់បែកដដែរទៅលើវិហារគ្រួសារពិសិដ្ឋនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។[១៨៦] ក្រៅពីហាម៉ាស់ ចលនាសាលាហ្វីបានផុសលេចឡើងនៅលើទឹកដីហ្កាហ្សាក្នុងកំឡុងឆ្នាំ២០០៥ ដែលចលនានេះគាំទ្រដល់ "របៀបរស់នៅដ៏តឹងរ៉ឹងផ្អែកតាមក្រុមអ្នកប្រតិបត្តិសាសនាឥស្លាមដំបូងបង្អស់"។[១៨៧] គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៥ គេបានប៉ាន់ស្មានថាអ្នកគាំទ្រចលនាសាលាហ្វីមានតែប្រមាណ "រាប់រយ ឬប្រហែលជាពីរបីពាន់នាក់" ប៉ុណ្ណោះនៅហ្កាហ្សា។[១៨៧] វិស័យអប់រំ  ប៉ាឡេស្ទីនមានអត្រាអក្ខរកម្មខ្ពស់ប្រមាណ ៩៧% (៩៦% សម្រាប់ស្ត្រី និង ៩៩% សម្រាប់បុរស) នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩ និងអត្រាអក្ខរកម្មរបស់យុវជន (អាយុ ១៥–២៤ ឆ្នាំ) មាន ៨៨% ក្នុងឆ្នាំ២០២០ (ស្រី ៩៤% និងប្រុស ៨២%)។[២៦] យោងតាមតួលេខរបស់ទីភ្នាក់ងារជំនួយនិងការងារអង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់ជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីននៅដើមបូព៌ា (UNRWA) ហ្កាហ្សាមានសាលារៀនសរុបចំនួន ៦៤០៖ សាលារដ្ឋចំនួន ៣៨៣, សាលា អសប ចំនួន ២២១ និងសាលាឯកជនចំនួន ៣៦ ដោយសរុបសិក្សានុសិស្សរៀនចំនួន ៤៤១,៤៥២ នាក់។[១៨៨] នៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ ហ្កាហ្សាមានសាកលវិទ្យាល័យចំនួន ៥ ហើយវិទ្យាស្ថានសិក្សាថ្មីចំនួន ៨ ទៀតកំពុងត្រូវបានសាងសង់។[១៨៩] មកដល់ឆ្នាំ២០១៨ សាកលវិទ្យាល័យចំនួន ៩ បានកំពុងដំណើរការនៅហ្កាហ្សា។ មហាវិទ្យាល័យសហគមន៍នៃវិទ្យាសាស្រ្តអនុវត្ត និងបច្ចេកវិទ្យា (CCAST) ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ នៅក្នុងទីក្រុងហ្កាហ្សា។ នៅឆ្នាំ២០០២ មហាវិទ្យាល័យនោះបានផ្លាស់ប្តូរទីតាំងទៅក្នុងបរិវេណថ្មីនៅហ្កាហ្សាភាគខាងត្បូង ហើយក៏កើតចេញជាវិទ្យាស្ថានពហុបច្ចេកទេសហ្កាហ្សា (GPI) នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៦។ មួយឆ្នាំក្រោយមកគឺក្នុងឆ្នាំ២០០៧ មហាវិទ្យាល័យនោះត្រូវបានទទួលស្គាល់តម្លើងជាសាកលមហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រអនុវត្តន៍ (UCAS)។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១០ មហាវិទ្យាល័យមួយនេះមាននិស្សិតចំនួន ៦,០០០ នាក់សិក្សាក្នុងដេប៉ាដឺម៉ង់ចំនួន ៨ ដែលផ្តល់ជំនាញជាង ៤០។[១៩០] សុខាភិបាល ខុសពីតំបន់អស្ថិរភាពដទៃ ហ្កាហ្សានៅមានមន្ទីរពេទ្យ និងមណ្ឌលថែទាំសុខភាពដំណើរការច្រើនគួរសម។ ដោយសារតែមនុស្សវ័យក្មេងមានច្រើន ដូច្នេះអត្រាមរណៈនៅហ្កាហ្សាគឺមានកម្រិតទាបបំផុតនៅលើពិភពលោក ពោលគឺត្រឹម ០.៣១៥% ប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយឆ្នាំ។[១៩១] ចំពោះអត្រាមរណៈទារកវិញគឺជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ១០៥ នៅក្នុងចំណោមប្រទេសនិងដែនដីចំនួន ២២៤ ដោយមានអត្រា ១៦.៥៥ ក្នុងទារក ១០០០ នាក់។[១៩២] ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ២៤ ក្នុងចំណោមប្រទេស ១៣៥ បើយោងតាមសន្ទស្សន៍ភាពក្រីក្រមនុស្ស។ យោងតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោកនៅក្នុងឆ្នាំ២០២២ បានបង្ហាញថា អាយុរស់នៅសម្រាប់បុរសជាមធ្យមគឺ ៧២.៥ ឆ្នាំ និងខណៈស្ដ្រីវិញគឺ ៧៥ ឆ្នាំ ដេលជាតួលេខប្រហាក់ប្រហែលដូចគ្នានឹងប្រទេសអេហ្ស៊ីប លីបង់ ឬហ្សកដានី ប៉ុន្តែនៅទាបជាងនៅអ៊ីស្រាអែលនៅឡើយ។[១៩៣] ការសិក្សាមួយដែលធ្វើឡើងដោយសាកលវិទ្យាល័យចន ហបឃីនស៍ (សហរដ្ឋអាមេរិក) និងសាកលវិទ្យាល័យអាល់គូដស៍ (នៅអាប៊ូឌីស) សម្រាប់អង្គការ CARE International នៅចុងឆ្នាំ២០២២ បានបង្ហាញឱ្យឃើញពីកម្រិកង្វះរបបអាហារខ្ពស់ក្នុងចំណោមប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន។ ការសិក្សានេះបានរកឃើញថា ១៧.៥% នៃកុមារដែលមានអាយុពី ៦ ទៅ ៥៩ ខែបានទទួលរងពីកង្វះអាហារូបត្ថម្ភដ៏រ៉ាំរ៉ៃ។ ៥៣% នៃស្ត្រីស្ថិតក្នុងអាយុអាចបន្តពូជ និង ៤៤% នៃកុមារទាំងអស់ត្រូវបានគេរកឃើញថាមានកង្វះខ្វះឈាមក្រហម។ អសន្តិសុខក្នុងការទទួលបានស្បៀងអាហារគ្រប់គ្រាន់គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៦ បានប៉ះពាល់ដល់គ្រួសារនៅហ្កាហ្សាប្រមាណ ៧០% នេះក៏ដោយសារកំណើនចំនួនមនុស្សដែលត្រូវការជំនួយពីទីភ្នាក់ងារអង្គការសហប្រជាជាតិដែលបានកើនឡើងពី ៧២,០០០ នាក់ក្នុងឆ្នាំ២០០០ ដល់ ៨០០,០០០ នាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤។[១៩៤] បន្ទាប់ពីក្រុមហាម៉ាស់បានកាន់កាប់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ស្ថានភាពសុខភាពនៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សាគឺត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាថ្មីៗ។ អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភរបស់ខ្លួនអំពីផលវិបាកនៃការបែកបាក់នយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ប៉ាឡេស្ទីន ក៏ដូចជាការធ្លាក់ចុះនូវគុណភាពសេដ្ឋកិច្ចសង្គម សកម្មភាពយោធា និងផលប៉ះពាល់សុខភាពផ្សេងៗបង្កឡើងដោយភាពឯកោផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត និងសេដ្ឋកិច្ច។[១៩៥] ផ្អែកតាមការសិក្សាក្នុងឆ្នាំ២០១២ នៅលើទឹកដីដែលអ៊ីស្រាអែលកាន់កាប់ អង្គការសុខភាពពិភពលោកបានរាយការណ៍ថាប្រហែល ៥០% នៃកុមារតូចៗ និងទារកអាយុក្រោម ២ ឆ្នាំ និង ៣៩.១% នៃស្ត្រីមានផ្ទៃពោះដែលទទួលសេវាថែទាំមុនពេលសម្រាលនៅហ្កាហ្សា បានទទួលរងពីកង្វះខ្វះជាតិដែក។ អង្គការមួយនេះក៏បានសង្កេតឃើញដែរថា កង្វះអាហារូបត្ថម្ភរ៉ាំរ៉ៃចំពោះកុមារអាយុក្រោម ៥ ឆ្នាំ "មិនមានភាពប្រសើរឡើងអ្វីនោះទេ ហើយបែរជាកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនទៅវិញ"។[១៩៦] ជាលទ្ធផលនៃការប្រយុទ្ធបង្ហូរឈាមគ្នាក្នុងកំឡុងសង្គ្រាមហ្កាហ្សា មន្ទីរពេទ្យជាច្រើននៅហ្កាហ្សាត្រូវបានរងការខូចខាតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។[១៩៧] ក្នុងកំឡុងពេលសង្រ្គាម យុទ្ធនាការចាក់វ៉ាក់សាំងការពារជំងឺស្វិតដៃជើងបានទទួលជោគជ័យដោយកុមារជាង ១៨៧,០០០ នាក់ដែលមានអាយុក្រោម ១០ ឆ្នាំនៅតំបន់ហ្កាហ្សាកណ្តាលបានទទួលចាក់វ៉ាក់សាំង (ដែលជាចំនួនលើសពីគោលដៅដែលបានដាក់ចេញដំបូង) ដោយមានការគាំទ្រពីអង្គការសុខភាពក្នុងស្រុកនិងអន្តរជាតិ ចំពេលការប្រយុទ្ធត្រូវបានផ្អាកបណ្ដោះអាសន្នដើម្បីធានាថាយុទ្ធនាការអាចគ្របដណ្តប់នៅគ្រប់តំបន់ដែលរងនូវអសន្តិសុខ។[១៩៨] វប្បធម៌  បុរាណវត្ថុសារមន្ទីរបុរាណវត្ថុហ្កាហ្សាបានបើកទ្វារជាសាធារណៈដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨។[១៩៩] សារមន្ទីរវប្បធម៌អាល់ការ៉ារ៉ានៅក្រុងខាន់យូនីសបានបើកទ្វារទទួលភ្ញៀវចូលទស្សនានៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦ ប៉ុន្តែមកដល់ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ សារមន្ទីរមួយនេះត្រូវរងការបំផ្លិចបំផ្លាញដោយការវាយប្រហាររបស់អ៊ីស្រាអែល។[២០០][២០១] ហ៊ិកាយ៉ាហ៊ិកាយ៉ាគឺជាសិល្បៈនៃការនិយាយ ឬបែបនិទានកថាដែលភាគច្រើនសម្ដែងដោយស្ត្រីប៉ាឡេស្ទីនវ័យចំណាស់ ហើយវាត្រូវបានចុះទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨។[២០២] នៅកាលឆ្នាំ១៩៨៩ ដំណើររឿងព្រេងក្នុងនិទានកថានៃហ៊ិកាយ៉ាត្រូវបានគេកត់ត្រាជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ ហើយបានបោះពុម្ពរួមជាមួយរឿងជាច្រើនទៀតនៅក្នុងសៀវភៅចំណងជើងថា Speak Bird, Speak Again។[២០៣] ទូរទស្សន៍ និងវិទ្យុនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៤ របាយការណ៍សិក្សាបានបង្ហាញថាគ្រួសារហ្កាហ្សាភាគច្រើនគឺមានវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ (៧០%+) សម្រាប់ស្ដាប់និងទស្សនា ហើយប្រហែល ២០% មានកុំព្យូទ័របុគ្គល។ ប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សាមានសិទ្ធិចូលប្រើកម្មវិធីផ្កាយរណប FTA ការផ្សាយតាមទូរទស្សន៍ពីសាជីវកម្មផ្សព្វផ្សាយប៉ាឡេស្ទីន អាជ្ញាធរផ្សព្វផ្សាយអ៊ីស្រាអែល និងអាជ្ញាធរផ្សព្វផ្សាយអ៊ីស្រាអែលទីពីរ។[២០៤] កីឡានៅក្នុងឆ្នាំ២០១០ សមាគមឥស្លាមនៅហ្កាហ្សាបានបើកសម្ពោធអាងហែលទឹកទំហំអូឡាំពិកដំបូងរបស់ខ្លួននៅក្លឹបអាស-សាកាដា។[២០៥] ក្រុមកីឡាហែលទឹកនៃក្លឹបអាស-សាកាដាបានដណ្ដើមឈ្នះមេដាយមាស និងប្រាក់ជាច្រើនគ្រឿងពីកម្មវិធីប្រកួតកីឡាហែលទឹកប៉ាឡេស្ទីនផ្សេងៗ។[២០៦] ទីតាំងបុរាណ និងអគារប្រវត្តិសាស្ត្រកន្លែងទីតាំងបុរាណប្រវត្តិសាស្ត្រគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅហ្កាហ្សារួមមាន៖
មើលផងដែរកំណត់សម្គាល់
ឯកសារយោង
គន្ថនិទ្ទេសន៍
តំណភ្ជាប់ក្រៅជាភាសាអង់គ្លេស
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
