ខម

ខម ( ថៃ: ขอม  ; អង់គ្លេស : Khom) ជា​ពាក្យ​ភាសា ​ថៃ និង​ភាសា ​ឡាវ ដែល​សំដៅ​ទៅ​លើ​ប្រជាជន និង​អរិយធម៌​នៃ ​អាណាចក្រ​ខ្មែរ ​។ ការប្រើប្រាស់របស់វាត្រូវបានកត់ត្រានៅដើមសតវត្សទី ១២ ទោះបីជាអត្ថន័យពិតប្រាកដរបស់វា — ថាតើវាសំដៅទៅលើចក្រភពជាក់លាក់មួយ សម័យប្រវត្តិសាស្ត្រជាក់លាក់ ឬ ប្រជាជនខ្មែរ ទូទៅក៏ដោយ — គឺមិនច្បាស់លាស់ពេញប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ^[១] ចាប់ពីសតវត្សទី ២០ តទៅ ពាក្យនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាទូទៅសម្រាប់ មនោសញ្ចេតនាប្រឆាំងនឹងខ្មែរ និង ការអវិជ្ជមានជាប្រវត្តិសាស្ត្រ នៅក្នុងសុន្ទរកថា ជាតិនិយមរបស់ថៃ ។ ^[២]

ពាក្យនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រថៃនៅសតវត្សរ៍ទី ២០ ដែលមួយផ្នែកជាមធ្យោបាយមួយដើម្បីផ្តាច់ទំនាក់ទំនងនៃអរិយធម៌ សម័យអង្គរ ដែលទីតាំងបុរាណវត្ថុជាច្រើនបានសាយភាយពាសពេញ ប្រទេសថៃ នាពេលបច្ចុប្បន្ន — ពីជនជាតិខ្មែរបច្ចុប្បន្នដែលបង្កើតជាប្រជាជនភាគច្រើននៃ ប្រទេសកម្ពុជា ដែលប្រជាជនថៃជាច្រើននៅតែជឿថាជា ជនជាតិទាប ជាងពូជសាសន៍បុរាណ។ សុន្ទរកថានេះត្រូវបានពេញនិយមដោយអ្នកគិតជាតិនិយមថៃនៅសតវត្សរ៍ទី ២០ គឺលោក ហ្លួង វិចិត្រវ៉ាថាកាន ដែលអះអាងថា ខ្មែរ សម័យនេះមិនពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមជនជាតិដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះអរិយធម៌អង្គរទេ ដោយបង្កើតពាក្យថា ខម សម្រាប់គោលបំណងនេះ។ ដោយបានប្រើពាក្យ "ខម" ឡើងវិញពីពាក្យថៃបុរាណ " ខ្មែរក្រោម " មានន័យថា "ខ្មែរដីទំនាប" លោក បានព្យាយាមបង្កើតជាតិសាសន៍ថ្មីមួយដើម្បីបញ្ជាក់ពីការបែងចែកដាច់ដោយឡែករវាង អង្គរ និង កម្ពុជា ទោះបីជាជនជាតិភាគតិចរវាងអ្នកសាងសង់អង្គរ និងខ្មែរបច្ចុប្បន្នត្រូវបានបង្កើតឡើងយ៉ាងល្អក៏ដោយ។ ^{[៣] [៤]}

នៅក្នុងភាសាថៃ ពាក្យ ខម មានឫសគល់នៅក្នុងពាក្យ ទ្វារវតី មនបុរាណ និង ន្យះ កុរ *ក្រម ^[៥] មានន័យថា "ក្រោម, ខាងក្រោម, ក្រោម [prep.]; the under part of (sth.) (ជាពិសេសផ្ទះ) [noun]"។ ^[៥] លំដាប់ស្រៈក៏បានចេញជាទម្រង់បំរែបំរួលផងដែរ៖ *krɔɔm → *kǝrɔɔm, *kǝnrɔɔm ^[៥] ជា ភាសាអូស្ត្រូអាសៀ ក្រោយមកបានបង្វែរទៅក្រុមគ្រួសារភាសាផ្សេងទៀតដូចខាងក្រោម៖ ^[៥]

• ភាសាអូស្តូអាស៊ី
  • បាណា: ក្រាំ ← *krɔɔm
  • ប្រូតូ-កាទុ: *dǝroom ~ *ក្រោម^[៦] "ក្រោម"
  • ឃ្មុ: kn(d)ruum ← *krɔɔm
  • មន: *ក្រោម ← *krɔɔm^[៥]
  • ខ្មែរ: ក្រោម ← ករុំ, ករោម៑ (សម័យអង្គរ) ← ករំ, ករោម៑, ករោម្ម (មុនអង្គរ) ← *kǝrɔɔm, *kǝnrɔɔm, *krɔɔm (មន).^[៧]
• ហ្មុង–មៀន
  • ហ្មុង: *កោម ← *[kom]kom ← *ក្រោម (មន) ← *krɔɔm.^[៨]
• ក្រះដៃ
  • ប្រូតូ-ក្រះដៃ និង ហ្លៃ: *កោម, kom ← *ក្រោម (មន) ← *krɔɔm.^[៨]
  • ប្រូតូតៃ: កោម ← *ក្រោម (មន) ← *krɔɔm.^[៨]
  • ថៃខាងជើង និង ឡាវ: ខម ← *ក្រោម (មន) ← *krɔɔm.^[៥] ( ចំណាំ : ពាក្យខម ជួនកាលប្រើសំដៅដល់សម័យខ្មែរនៅសៀម។ ^[៥] មិនច្រើនទេសម្រាប់ខ្មែរនៃកម្ពុជា ^[៩] ចំពោះជនជាតិមន-ខ្មែរនៃសៀមក្រោម-ទាបជាង ទន្លេរចៅពញា អាងត្រឹមត្រូវ។ ^[១០] ចាប់ពីប្រហែលឆ្នាំ ១០០០ នៃគ.ស ដល់ពាក់កណ្តាលចុងក្រោយនៃសតវត្សទី ១៣ នៃគ.ស ដែលជាកម្មវត្ថុនៃអាណាចក្រអង្គរ។ )^[៩]
• ទីបេ-ភូមា
  • ភូមា: ហ្គីវ៉ាន ← កីវម , កុវំ ← ក៌វំ, krwam (ភូមាបុរាណ) ← *កហរោម (មន) ← *krɔɔm. (ចំណាំ: ពាក្យ ក៌វំ, krwam ប្រើ​សំដៅ​ទៅ​ភាសា​ខ្មែរ ហើយពាក្យ ហ្គីវ៉ាន ប្រើសំដៅទៅសៀម។ )^[១១]

• អក្សរ​ខម​ថៃ ជា​ប្រភេទ ​អក្សរ​ខ្មែរ ​ដែល​ប្រើ​នៅ​ប្រទេស​ថៃ

1. ↑ Denes, Alexandra (2022). "A Siamese Prince Journeys to Angkor". Journal of the Siam Society 110 (1).
2. ↑ Vail, Peter (June 2007). "Thailand's Khmer as ‘invisible minority’: Language, ethnicity and cultural politics in north-eastern Thailand". Asian Ethnicity 8 (2): 111–130. ISSN 1463-1369. DOI:10.1080/14631360701406247.Kasetsiri, Charnvit (16 March 2003). "Thailand and Cambodia: A Love-Hate Relationship". Kyoto Review of Southeast Asia (3). https://kyotoreview.org/issue-3-nations-and-stories/a-love-hate-relationship/.  cited in ibid.
3. ↑ Reconstructing Angkor: Images of the Past and Their Impact on Thai-Cambodian Relations. Berlin. 2008. pp. 16–17. https://www.iaaw.hu-berlin.de/de/region/suedostasien/publikationen/working-papers/soa-wp-033-reconstructing-angkor-serhat-unaldi.pdf. 
4. ↑ Fry, Gerald W (2012-09-23). "Complex relations between Thais,Khmers". The Nation (in អង់គ្លេស). Retrieved 2023-11-13. First, many Thais think that Khom and Khmer are different peoples – with the Khom being the people who built the great Angkor empire and magnificent architecture and who are now extinct. They see the Khmer as a different people who now control Cambodia and who committed the atrocities of the Khmer Rouge. In fact, the Khom and Khmer are the same people.
5. ↑ ^{៥,០ ៥,១ ៥,២ ៥,៣ ៥,៤ ៥,៥ ៥,៦} Diffloth, Gérard. (1984). The Dvaravati Old Mon Language and Nyah Kur. Bangkok: Chulalongkorn University Printing House. pp. 219–220. ISBN 978-974-5-63783-2 Note: Entry no. V192., and V.192a. Cite error: Invalid <ref> tag; name "diffloth.1984" defined multiple times with different content
6. ↑ Sidwell, Paul and Jacq, Pascale. (2003). A Handbook of Comparative Bahnaric. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University. p. 144. ISBN 978-085-8-83541-2
7. ↑ Jenner, Philip N. (2009). A Dictionary of pre-Angkorian Khmer. Canberra: Pacific Linguistics Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University. pp. 31–32. ISBN 978-085-8-83595-5
8. ↑ ^{៨,០ ៨,១ ៨,២} Benedict, Paul K. (1990). Japanese/Austro-Tai. Ann Arbor, MI: Karoma Publishers. p. 210. ISBN 089720-078-0
9. ↑ ^{៩,០ ៩,១} Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named bennison.1933
10. ↑ Phaideekham, Santi. (2019). "เขมร คำที่ไทยใช้เรียกเขมรมาตั้งแต่เมื่อใด?," Laelang kham Khamen-Thai [Behind the words Khmer-Thai] แลหลังคำเขมร-ไทย (in Thai). Bangkok: Matichon. pp. 61–87. ISBN 978-974-0-21687-2
11. ↑ The Text Publication Fund of the Burma Research Society. (1923). The Glass Palace Chronicle of the Kings of Burma^{[តំណភ្ជាប់ខូច]}. (Translated by Pe Maung Tin and G.H. Luce). LONDON: Oxford University Press. p 106. "south-eastward the country of the Gywans, also called Ayoja;".