Incendii en Kalifornia divenis devastanta, e de la 1ma til la 14ma di januaro li produktis adminime 25 morti[1] e cirkume 180 mil plusa homi diplasita.[2] Incendii atingis richa quarteri di multa urbi, inkluzite domegi de Anthony Hopkins, Paris Hilton ed altri. Gavin Newsom, guvernisto di Kalifornia, deklaras ke l'incendii che komtio Los Angeles povas esar "la maxim mala naturala dizastro de Usana historio", e la domaji povas superirar 135 miliardi di dolari[1]. Ye la 8ma di januaro, revuo Nature publikigis studio montranta ke 1/4 ek 23 496 speci studiita di krustacei, fishi e raptera insekti minacesas pri extingo[3]. En Brazilia, pluvegi efektigis rapida inundadi en terglitadi che urbi Coronel Fabriciano, Ipatinga, Santana do Paraíso e Timóteo, en Minas Gerais, produktanta 12 morti. En 6 hori, pluvis 206 mm en Ipatinga, kontre ke mezavalore l'urbo recevas 174 mm di pluvi dum januaro[4]. Ank en sud-estala regiono di Brazilia, urbo Peruíbe recevis 263 mm di pluvo en 24 hori, kande on expektis 236 mm por la tota monato januaro en la urbo[5]. En Indonezia, 17 personi mortas e 8 desaparas pro terglitadi e rapida inundadi efektigita da pluvegi, che provinco Centrala Java[6]. En Europa, extertropikala ciklonoÉowyn frapas Irlando e Skotia ye la 24ma di januaro 2025, per venti qui atingis 183 km/h. Ol esis la maxim forta tempesto qua frapis Irlando depos uraganoDebbie, en 1961. De la 24ma til la 30ma di januaro, tempesto Herminia frapis Irlando, Unionita Rejio, Portugal, Hispania e Francia per venti qui atingis 128 km/h, produktanta "la maxim serioza inundadi en 40 yari" en Bretonia e Normandia[7]. Fine, de la 27ma til la 31ma di januaro, tempesto Ivo anke frapis la westo di Francia, e l'inundado duris en regioni ja inundita dum l'antea tempesti.
Ye la 6ma di februaro 2025, Europana kosmala agenterio Copernicus publikigis inquesto montranta ke januaro 2025 esis la maxim varma enrejistrita dum la historio di la planeto. La mezavalora temperaturi di la planeto esis 1,75 gradi Celsius plu alta kam la mezavalora temperaturi enrejistrita dum la komenco dil industriala revoluciono[8]. Ye la 7ma di marto eventas violentoza tempesto en Bahía Blanca, Arjentinia, qua produktis adminime 16 morti. La pluvo-quanto atingis 400 mm, equivalanta a 70% de la tota pluvo-quanto qua ordinare falas omnayare sur la urbo[9]. Ye la 10ma di marto, ciklonoJude frapis distrikto Mossuril, provinco Nampula, en Mozambik, produktanta 9 morti, 20 plusa homi vundita, e plua kam 100 mil personi afektita[10]. Ye la 26ma di marto, Boliviana prezidanto Luis Alberto Arce deklaris nacional urjanteso pro katastrofoza inundadi, qui produktis plua kam 50 morti e domajis proprieti di plua kam 100 mil personi. La deklaro eventis pos pluvegi nenormale intensa, qui afektis omna 9 Boliviana departmenti[11].
En Australia, signifikiva inundadi frapis nord-estala stato Quinslando de januaro til aprilo. La domaji kalkulita til la 12ma di aprilo superirabis 1,2 miliard dolari Australiana. En marto ed aprilo, pluvegi ed inundadi anke frapis la sudwesto di la lando. De la 20ma til la 25ma di mayo eventis granda inundadi en la centro e norda litoro di estala stato Nova Sud Wals, qui afektis plua kam 48 mil personi e produktis 5 morti. Taree, an la centro di la regiono inundita, recevis 427 mm di pluvi en du dii, la maxim granda inundado enrejistrita en la zono depos 1920. Ye la 21ma di mayo, l'inundado da fluvio Manning superiris preske 100-yara rekordo kande lua nivelo superiris 6 metri[12]. En Usa, de la 13ma til la 16ma di mayo 56 tornadi frapis diversa arei di Arkansas, Tennessee, Missouri, Illinois, Indiana, Ohio, e Kentucky, produktanta entote 43 morti e plua kam 247 plusa homi vundita. Un ek la tornadi atingis 310 km/horo en Marion, Illinois. En Arjentinia, de la 16ma til la 18ma di mayo eventis violentoza pluvego che provinco Buenos Aires, kun greluno, fulmini, falio di temperaturo e manko di elektro, qua produktis 3 morti. En India, dum la lasta semano di mayo e komenco di junio, pluvegi en nord-estala stati produktis adminime 30 morti[13]. En Sudafrika, segun statistiki de la 11ma di junio, adminime 49 personi mortis pro inundadi qui devastis provinco Estala Kabo (Eastern Cape)[14].
Somero komencis en norda misfero kun rekordi di temperaturi en multa regioni di Europa, exemple en Mora, Portugal, ube enrejistresis 46,6°C ye la 29ma di junio[15]. Sevilla, Hispania, enrejistris 46°C[15], nacionala rekordo. En Roma, Milano e Trento la temperaturi anke superiris 40°C[15]. Ye la 1ma di julio en Paris, la somito di Turmo Eiffel klozesis por vizitato pro l'ecesiva varmigo[16]. Til la 7ma di julio, on kalkulis ke plua kam 1400 personi mortabis en la tota Europa e Turkia konseque de varmeso. En Usa, grandega e devastanta inundadi eventis che stato Texas, komencinta ye la 4ma di julio. Adminime 145 personi mortis til la 7ma di julio[17], e plua kam 41 plusa homi restas desaparinta. Ye la 2ma di julio, violentoza tornado frapis urbo Cangzhou en Popul-Republiko Chinia, efektiganta granda domaji en industrii ed altra edifici, e produktanta 2 morti. Ye la 12ma di julio rara fairo-vortico eventis che komtio San Juan, en Utah, e lua venti atingis 122 milii po horo (196 km/h). Ye la 16ma di julio, adminime 63 personi mortas en Pakistan pro inundadi en Punjab[18]. Ank en julio, 6-hora pluvego frapis Katalunia ye la 12ma di junio, produktanta granda destruktado ed inundado. De la 22ma til la 24ma di julio pluvegi itere afektis Katalunia. Ye la 24ma di julio pluvis 83,5 mm en Sant Salvador de Guardiola, e 74 mm en Rellinars. Dum la lasta dii di julio, pluvegi frapis Beijing e vicina provinci en Popul-Republiko Chinia, produktanta adminime 70 morti e granda destruktado[19]. Ank en julio, alta temperaturi frapis Japonia: en Hyogo temperaturi atingis 41,2°C, ed en Kyoto li atingis 40°C ye la 30ma di julio[20].
Agosto 2025 esis la 3ma maxim varma monato de la historio, kun mezavalora temperaturo globala di 16,6°C, to esas 0,49°C plu alta kam la mezavalora temperaturo de la periodo 1991-2020[21]. Pro l'alta temperaturi e sikeso, kelka Europana landi - Grekia, Portugal, Hispania, Francia ed Italia - subisis incendii qui produktis destruktado di vejetantaro, minacis rezidala zoni e mem produktis morti, exemple en Grekia, ube 3 personi, de qui 2 turisti, mortis. Incendii ank afektis Unionita Rejio e Balkani[22]. Ambe kontinentala ed insulala Grekia afektesis da incendii. En agosto, segun meteorologiala agenterio Aemet, Hispania frapesis da la maxim intensa kaloro-ondo de sua historio[23]. En Brazilia, malgre la tipala sikeso en agosto (vintro), la quanto di incendii forestala esis min granda kam antea yari. En multa arei an la nordo di la lando, la pluvo-quanto esis infre la mezavalora quanto enrejistrita por agosto. En la litoro di Nord-estala regiono ed en la sudo di la lando, kolda fronti efektigis forta pluvi ed inundadi.
Ye la 11ma di agosto, uraganoErin formacesis proxim Kabo Verda e trairis nordal Atlantiko, frapinta Karibia (nome Porto-Riko e Dominikana Republiko), estal Usa, Bermuda e l'esto di Kanada, produktanta 12 morti e 3 plusa homi desaparinta. Olua venti atingis 260 km/horo (kategorio 5), esanta un ek la maxim larja uragani qui frapis Usa. Ol portis intensa pluvego ed inundadi en Kabo Verda, e produktis adminime 9 morti en la lando. De agosto til septembro, entote 6 uragani formacesis, e produktis adminime 24 morti e cirkume 63 milion dolari en domaji.
En septembro, tifonoRagasa divenis la maxim forta tempesto del yaro, frapinta Filipini (ube nomizesis Nando), Popul-Republiko Chinia, nome Hong Kong, per venti qui atingis 200 km/horo. La tifono produktis 3 morti e dozeni di vunditi[24].
Eventi
1ma di januaro - Adminime 10 personi mortas e 35 plusa homi vundesas kande individuo uzas kamioneto por fular li en avenuo di New Orleans, Louisiana, Usa. Pose l'individuo pafas kontre policisti e mortigesas.[25]
15ma di januaro - Milito Israel-Hamas: Israel e Hamas aprobas pafo-ceso, por interchanjo di militala kaptiti e por posibligar eniro di humanala sokurso en Gaza.
3ma di februaro - Atako per automobilo-bombo produktas adminime 20 morti e 15 plusa homi vundita en Manbij, Siria.[32]
3ma di februaro - Habitanti di insulo Santorini, en Grekia, evakuesas pos serio di plu kam 200 ter-tremi en 48 hori.
4ma di februaro - Adminime 10 personi mortigesas e 15 plusa homi vundesas dum pafado che skolo Risbergska, Örebro, Suedia. La pafero pose mortigesas.[33]
28ma di februaro - La quanto di kazi di morbilo notifikita en Texas, Usa, atingas 146, kun 20 individui enhospitaligita. Morbilo deklaresis extirpita de Usa en 2000.
1ma di marto - En Bolivia, du autobusi kolizionas proxim Uyuni produktanta adminime 37 morti e 30 plusa homi vundita.
4ma di marto - Dogano-taxi impozita da Donald Trump kontre produkturi importacita de Kanada e Mexikia (25% super la preco di la vari) efikeskas. Ye la sama dio, dogano-taxado kontre produkturi de Popul-Republiko Chinia augmentas de 10% til 20%. Kom taliono, Kanada e Mexikia anuncas l'adopto di reciproka dogano-taxo kontre Usana produkturi.
10ma di marto - CiklonoJude frapas distrikto Mossuril, provinco Nampula, en Mozambik, produktanta 9 morti, 20 plusa homi vundita, e plua kam 100 mil personi afektita[10].
16ma di marto - Incendio che noktala klubo en Kočani, Norda Makedonia, produktas adminime 59 morti e 155 plusa homi vundita[38].
21ma di marto - Incendio che aeroportuo Heathrow en London afektas flugi en la tota mondo. La domaji dil incendio kalkulesas de 200 til 250 milion pundi[39].
26ma di aprilo - Adminime 25 personi mortas e cirkume 800 plusa homi vundesas pos violentoza explozo che portuo Shahid Rajaee, en Bandar Abbas, Iran[42].
26ma di aprilo - En Vancouver, Kanada, individuo jetas automobilo kontre turbo dum festivalo di Filipinana enmigranti por celebrar la Dio di Lapu-Lapu, mortiganta 11 personi e vundanta plua kam 32 plusa homi[43].
30ma di aprilo - Incendii sen kontrolo afektas adminime 100 loki di Israel e Gaza. Israel deklaras urjanteso-stando ed evakuas personi qui rezidas proxim Ierusalem.
2ma di mayo - En Goa, India, 7 personi mortas e plua kam 30 plusa homi vundesas dum panika fugo de templo Lairai Devi[45].
28ma di mayo - En Suisia, krulo di glaciero efektigas kataklismala terglitado qua destruktas preske komplete urbeto Blatten, en Valais. La habitantaro evakuesis ante la terglitado, ecepte singla individuo, qua desaparis.
10ma di junio - En Graz, Austria, 21-yara ex-skolano eniras sekundara skolo Dreierschützengasse pafante hazarde kontre skolani, e produktas 11 morti, de qui 7 skolani. Pose lu suocidas[48].
12ma di junio - Aviono Boeing 787 de kompanio Air India kolizionas kontre sulo 32 sekundi pos departar del aeroportuo di Ahmedabad, India. Entote 229 pasajanti, 12 kruani e 19 personi en sulo mortas. Nur 1 pasajanto transvivas, e 67 plusa homi en sulo vundesas[49].
↑Autoro: Catherine A. Sayer, Eresha Fernando, Randall R. Jiminez, Micholas B. W. Macfarlane. One-quarter of freshwater fauna threatened with extinction. Publikigita da Nature. Dato di publikigo: 8ma di januaro 2025.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
