Prif-feirdd Eifionydd

Prif-feirdd Eifionydd

Enghraifft o:	gwaith llenyddol
Awdur	Edward David Rowlands
Cyhoeddwr	Cwmni y Cyhoeddwyr Cymreig
Gwlad	Cymru
Dyddiad cyhoeddi	1914
Genre	cofiant
Lleoliad cyhoeddi	Caernarfon
Statws hawlfraint	parth cyhoeddus

Mae Prif-feirdd Eifionydd, eu hanes yn syml, ynghyd a detholion cymwys i blant, a'u gwaith yn llyfr i ddisgyblion cynradd a chanolradd gan Edward David Rowlands. Cyhoeddwyd y llyfr gyntaf ym 1914 gan Gwmni y Cyhoeddwyr Cymraeg, Caernarfon.^[1]

Roedd Edward David Rowlands (1880 - 1969) yn ysgolfeistr ac awdur. Cafodd ei eni yn Llanuwchllyn a'i addysgu yn y Coleg Normal, Bangor. Bu'n brifathro ysgolion cynradd Chwilog a Chyffordd Llandudno.^[2] Ymysg ei lyfrau eraill mae

• Dial y Lladron (1934)
• Bro'r Eisteddfod (sef Bae Colwyn 1947)
• Dyffryn Conwy a'r Creuddyn (1948)
• Atgofion am Lanuwchllyn (1975, cyhoeddwyd ar ôl ei farw)

Mae'r llyfr yn cynnwys bywgraffiadau ac enghreifftiau o waith chwech o feirdd oedd â chysylltiad ag Eifionydd. Mae hefyd yn cynnwys cyflwyniad i'r gynghanedd a geirfa.

Y Beirdd sy'n cael eu trafod yw

1 Robert Williams (Robert ap Gwilym Ddu) a'i gerddi:

2 Peter Jones (Pedr Fardd) a'i gerddi:

3 David Owen (Dewi Wyn o Eifion) a'i gerddi

4 John Thomas (Siôn Wyn o Eifion) a'i gerddi:

5 Ebenezer Thomas (Eben Fardd) a'i gerddi:

5 Morris Williams (Nicander) a'i gerddi:

7 EMYNAU

Detholiad o emynau gan yr un beirdd

• Mae'r gwaed a redodd ar y groes—Robert ap Gwilym Ddu
• Cysegrwn flaenffrwyth ddyddiau'n hoes—Pedr Fardd
• Mi âf ymlaen o nerth i nerth—Pedr Fardd
• Er nad wyf fi ond plentyn—Siôn Wyn
• O am râs i garu Iesu—Eben Fardd
• Mae gennyf ddigon yn y nef—Eben Fardd
• Dysg im', Arglwydd, ffordd Dy ddeddfau—Nicander
• Hoffi'r Wyf Dy lân breswylfa—Nicander

8 Y Cynganeddion

Cyflwyniad byr i'r cynganeddion symlaf, er mwyn i'r disgyblion cael clywed "clec" y gynghanedd. Y bwriad yw iddynt allu mwynhau miwsig barddoniaeth yn y mesurau caethion, nid dysgu'r rheolau'n fanwl er mwyn cyfansoddi.

9 Problemau mewn rhifyddiaeth ar gân

Cyfres o bosau ar fedr ac odl gan Evan Pritchard (Ieuan Lleyn) a Pedr Fardd ee:

9 Geirfa

Fel rhan o adolygiad o'r llyfr Gŵyr Eifionydd gan William Rowland, Prifathro Ysgol Porthmadog, mae J T Jones yn ddweud yn y cylchgrawn Lleufer:^[3]

Mae'n rhyfedd meddwl bod deugain mlynedd er pan gyhoeddwyd Prif-Feirdd Eifionydd gan E. D. Rowlands. Nid hawdd anghofio'r gyfrol fechan werthfawr honno, llun y barfog a'r pruddglwyfus Eben Fardd ar ei chlawr, a'r lluniau trawiadol o'r beirdd eraill y tu mewn.

Dyma'r lluniau

• 
  Robert ap Gwilym Ddu
• 
  Pedr Fardd
• 
  Dewi Wyn o Eifion
• 
  Siôn Wyn o Eifion
• 
  Eben Fardd
• 
  Nicander

Mae'r llyfr wedi bod allan o brint ers degawdau. Gan fod E. D. Rowlands wedi marw ym 1969, bydd y rhan fwyaf o'i lyfrau yn dod allan o hawlfraint ar 1 Ionawr 2040 yng ngwledydd Prydain. Cyhoeddwyd Prif-feirdd Eifionydd dros 95 o flynyddoedd yn ôl, gan hynny mae allan o hawlfraint o dan gyfreithiau'r Unol Daleithiau, y wlad lle mae Wicidestun yn cael ei gyhoeddi. Felly mae modd ei ddarllen ar Wicidestun—Prif Feirdd Eifionydd