Tibi

Tibi
coat of arms of Tibi (en)
Alministración
País	España
Autonomía	Comunidá Valenciana
Provincia	provincia d'Alacant
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Mayor of Tibi (en)	Juan José Ballester Sirvent
Nome oficial	Tibi (ca)[1]
Códigu postal	03109
Xeografía
Coordenaes	38°31′51″N 0°34′39″W / 38.5309°N 0.5775°O / 38.5309; -0.5775
Tibi Tibi (España)
Superficie	70.38 km²
Altitú	533 m
Llenda con	Agost, Alicante, Castalla, Sant Vicent del Raspeig y Xixona
Demografía
Población	1803 hab. (2024) - 851 homes (2019) - 763 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.09% de provincia d'Alacant
Densidá	25,62 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar)[2] UTC+02:00 (horariu de branu)[2]
tibi.es

Un conceyu de la Comunidá Valenciana, España. Asitiáu nel interior de la provincia d'Alicante, na contorna de la Hoya d'Alcoi, y na subcomarca tradicional y xeográfica de la Hoya de Castalla. (INE 2016).

Trátase d'una pequeña población de 1.634 habitantes asitiada sobre una llomba, alcontrada ente'l Maigmó y la peña Mitjorn. Enfrente atópense, sobre otra llomba, los restos d'un antiguu castiellu árabe del sieglu X. Pol so términu municipal pasa'l ríu Verde o Monnegre, qu'a 3 km de la llocalidá forma'l banzáu de Tibi, el banzáu d'Europa más antiguu entá en funcionamientu.

El términu municipal de Tibi presenta una gran guapura paisaxística qu'afala a la realización de senderismo. Amás de la visita del banzáu de Tibi, una bona escursión ye siguir el Ríu Verde dende la ponte que la crucia, a los pies de la llomba de Tibi, hasta la cola del Banzáu; mientres esti paséu pueden reparase distintes formaciones xeolóxiques y antigües construcciones de llabradores.

Per otru llau, puede xubise el monte Maigmó per carretera o a cuerpu hasta'l llamáu Balcón d'Alicante, dende onde s'acolumbra una guapa vista de la capital.

Comunícase, al traviés de la CV-810 qu'enllaza cola autovía A-7, con Alicante y Valencia.

Llenda colos términos municipales d'Agost, Alicante, Castalla, Xixona y San Vicente del Raspeig.

La población tien orixe musulmán, al igual que'l so castiellu, declaráu Bien d'Interés Cultural. La cortil del castiellu tuvo muncha importancia mientres la Reconquista, pos según el tratáu d'Almizra (1244), quedó dientro de la Corona d'Aragón, siendo puestu fronterizu con Castiella. Xaime I d'Aragón donar al caballeru navarru Sancho de Lienda, que foi'l primer señor feudal de Tibi. A partir del sieglu XIV, foi incorporada a la baronía de Castalla.

Mientres la guerra de Socesión, al igual que'l restu de la contorna, caltúvose fiel a Felipe V de Borbón, lo que-y valió'l privilexu de ser denomada Villa en 1705 y el títulu de "Bien noble, fiel y lleal", que les sos iniciales apaecen nel escudu.

Mientres el sieglu XX, la evolución demográfica foi recesiva por cuenta de un ciertu éxodu rural, pero dende los postreros 20 años la población caltener con inclusive una llixera crecedera.

Industria dedicada al plásticu espandíu. Agricultura de secanu con abondosa producción d'oliva y almendra.

• Castiellu. Los oríxenes del castiellu son musulmanes, probablemente del s.X. Anguaño tópase n'estáu de ruina, anque entá caltién dellos restos sobresalientes, ente los que destaquen dellos llenzos de muralla con fábrica de mampostería, según una torre de base cuadrada y con turria que tuvo de ser la d'homenaxe. Atopar so la proteición de la Declaración xenérica del Decretu de 22 d'abril de 1949 y la Llei 16/1985 sobre'l Patrimoniu Históricu Español.

• Ilesia parroquial. Edificiu d'interés arquiteutónicu de mediaos del S.XIX.

• Banzáu de Tibi. Accesible per carretera dende la llocalidá, almacena les agües del Ríu Verde p'alministrar el so usu nel Campu d'Alicante, con una capacidá averada de 2 millones de metros cúbicos. Les obres pa la construcción de la so presa empecipiaron el 17 d'agostu de 1580 y remataron en 1594, col permisu de Felipe II qu'unvió a Juanelo Turriano a conocer el proyeutu escurríu por pedro Cano Izquierdo, que fizo estudiar y executar el proyeutu de construyir un muriu ente los cuetos Mos del Bou y la Cresta pa detener les agües del ríu Verde y utilizales na estación seca. La presa mide na so base 33 m por 60 cm d'espesura, menguando proporcionalmente a midida qu'álzase hasta 20 m que mide la so coronamiento. La presa sufrió un importante frayatu en 1697, pero entró de nuevu en serviciu en 1738 y sigue inda en funcionamientu. La presa foi declarada Bien d'Interés Cultural en 1994 y na actualidá ta integráu nel Plan Hidrolóxicu Nacional.

• La Glorieta. Asitiada xunto al paséu de l'Alamea y el parque de la Era del Teular, que continua'l passeig de la Santa, onde s'atopa la ermita n'honor a Santa María Madalena detrás de la cual apuértase al paséu de l'Ull de la Font.

• Fiestes patronales. Celebrar del 21 al 25 de xunetu n'honor de Santa María Madalena. Suelta de vaquillas nel cascu urbanu cerraes les sos cais con barreres. Entrada de penyes y procesiones.
• Dances de Reyes. Empecípiense'l día de reis y celébrense mientres dos a tres fin de selmana. Pregón de pirotecnia, dances de dulzaina y tamboril (ball del caragol) y puya de rollos y toñas.
• les Enramaes. Primer domingu de pascua. Tradicionalmente los quintos recoyíen lleña de pinu y engalanaben con arcos rameados les sos cais mientres la madrugada del domingu. Na mañana siguiente estácense y apúrrense a les cases recibiendo a cambéu ayuda pa dir al serviciu militar.
• Romería de la Pedrera. Últimu fin de selmana de payares. Dances.

Alcaldes dende les eleiciones de 1979

Llexislatura	Nome	Partíu
1979-1983	Antonio Mira Bellido	UCD
1983-1987	Antonio Mira Bellido	AP
1987-1991	Antonio Mira Bellido	AP
1991-1995	Antonio Mira Bellido	PP
1995-1999	Ángel Galiano Ventura	PP
1999-2003	Ángel Galiano Ventura	PP
2003-2007	Jesús Ferrara Maches	PSPV-PSOE
2007-2011	Jesús Ferrara Maches	PSPV-PSOE
2011-2015	Juan José Ballester Sirvent	PP
2015-2019	Juan José Ballester Sirvent	PP
2019-2023	n/d	n/d
2023-	n/d	n/d

• Castiellu de Tibi
• Banzáu de Tibi
• Microrreserva Alt de les Xemeneies
• Árboles Centenarios n'España
• Gastronomía de la provincia de Valencia

Esti artículu incorpora material procedente de la páxina web de la Federació Valenciana de Municipis y Províncies, que per aciu d'una autorización permitió agregar conteníu ya imáxenes y espublizalos baxo llicencia GFDL.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Tibi.

• Sitiu web oficial (en catalán, castellanu, inglés)

• Tibi n'OpenStreetMap.