O participio perfecto en bavaro (Partizip Perfekt) u participio II (Partizip II) ye una d'as formas impersonals de l'idioma bavaro. O participio perfecto se fa servir en bavaro ta a formación d'os tiempos de preterito perfecto y preterito pluscuamperfecto d'indicativo y pasiva.
En a formación d'o participio perfecto en bavaro s'adhibe una g- debant en a mayoría d'os casos, mientres que en atros muitos verbos irregulars nomás bi ha un cambio vocalico u d'a consonant inicial.
En a siguient tabla se puet veyer una lista de verbos en bavaro clasificaus por como forman o suyo participio perfecto. Apareixen os participios perfectos d'os verbos y o suyo infinitivo, os equivalents en alemán estándard y as traduccions enta l'aragonés. En verde os participios bavaros irregulars.
Letra dimpués d'a silaba ge- en alemán
|
Inicio en bavaro
|
Participio bavaro
|
Infinitivo bavaro
|
Participio alemán
|
Infinitivo alemán
|
Participio aragonés
|
Infinitivo aragonés
|
Vocal
|
g-
|
gangld
|
angln
|
geangelt
|
angeln
|
pescau/ada
|
pescar
|
gessn
|
essn
|
gegessen
|
essen
|
minchau/ada
|
minchar
|
godld
|
odln
|
geodelt
|
odeln
|
femau/ada
|
femar
|
gimbbfd
|
imbbfn
|
geimpft
|
impfen
|
vacunau/ada
|
vacunar
|
b (p)
|
-
|
bunddn
|
binddn
|
gebunden
|
binden
|
ligau/ada
|
ligar
|
blåsn
|
blåsn
|
geblasen
|
blasen
|
bufau/ada
|
bufar
|
bfäffàd
|
bfäffàn
|
gepfeffert
|
pfeffern
|
pimentau/ada
|
pimentar
|
bliàd
|
bliàn
|
geblüht
|
blühen
|
floreixiu/da
|
floreixer
|
d (t)
|
-
|
drunggà
|
dringgà
|
getrunken
|
trinken
|
bebiu/da
|
beber
|
dauffd
|
dauffà
|
getauft
|
taufen
|
baptizau/ada
|
baptizar
|
deixld
|
deixln
|
gedeichselt
|
deichseln
|
apanyau/ada
|
apanyar
|
f (v)
|
g-
|
gfressn
|
fressn
|
gefressen
|
fressen
|
devorau/ada
|
devorar
|
gfåin
|
gfåin
|
gefallen
|
gefallen
|
feito/a goyo
|
fer goyo
|
gfäid
|
fäin
|
gefehlt
|
fehlen
|
mancau/ada
|
mancar
|
gfroàn
|
friàn
|
gefroren
|
frieren
|
chelau/ada
|
chelar
|
g
|
-
|
gangà
|
geh
|
gegangen
|
gehen
|
iu/da
|
ir
|
geem
|
geem
|
gegeben
|
geben
|
dau/ada
|
dar
|
goiddn
|
gäiddn
|
gegolten
|
gelten
|
aplicau/ada
|
aplicar
|
gråm
|
gråm
|
gegraben
|
graben
|
cavau/ada
|
cavar
|
h
|
h se torna en k
|
koiffà
|
huiffà
|
geholfen
|
helfen
|
aduyau/ada
|
aduyar
|
keàd
|
heàn
|
gehört
|
hören
|
sentiu/da
|
sentir
|
kåiddn
|
håiddn
|
gehalten
|
halten
|
aturau/ada
|
aturar
|
kabd
|
håm
|
gehabt
|
haben
|
teniu/da
|
tener
|
j
|
g-
|
gjodld
|
jodln
|
gejodelt
|
jodeln
|
cantau/ada
|
cantar tirolés
|
gjàmmàd
|
jàmmàn
|
gejammert
|
jammern
|
penau/ada
|
penar
|
gjuchzd
|
juchzn
|
gejauchzt
|
jauchzen
|
chilau/ada
|
chilar
|
gjågd
|
jågn
|
gejagt
|
jagen
|
cazau/ada
|
cazar
|
k + vocal
|
-
|
kochd
|
kochà
|
gekocht
|
kochen
|
cueto/a
|
cocer
|
kàffd
|
kàffà
|
gekauft
|
kaufen
|
mercau/ada
|
mercar
|
kend
|
kennà
|
gekannt
|
kennen
|
conoixiu/da
|
conoixer
|
kichàd
|
kichàn
|
gekichert
|
kichern
|
rediu/da
|
redir
|
k + l, n, r
|
k se torna en g
|
glungà
|
glingà
|
geklungen
|
klingen
|
sonau/ada
|
sonar
|
gnabbàd
|
nabbàn
|
geknappert
|
knappern
|
rosigau/ada
|
rosigar
|
grochà
|
griàng
|
gekrochen
|
kriegen
|
aconseguiu/da
|
aconseguir
|
grachd
|
grachà
|
gekracht
|
krachen
|
esclatiu/esclatada
|
esclatar
|
l
|
g-
|
glesn
|
lesn
|
gelesen
|
lesen
|
leyiu/da
|
leyer
|
glàffà/gloffà
|
laffà
|
gelaufen
|
laufen
|
corriu/da
|
correr
|
glong
|
liang
|
gelogen
|
lügen
|
mentiu/da
|
mentir
|
glachd
|
lachà
|
gelacht
|
lachen
|
rediu/da
|
redir
|
m
|
g-
|
gmoànd
|
moànà
|
gemeint
|
meinen
|
pensau/ada
|
pensar
|
gmischd
|
mischn
|
gemischt
|
mischen
|
mezclau/ada
|
mezclar
|
gmachd
|
machà
|
gemacht
|
machen
|
feito/a
|
fer
|
gmåin
|
måin
|
gemalt
|
malen
|
pintau/ada
|
pintar
|
n
|
g-
|
gnàhd
|
nàhn
|
genäht
|
nähen
|
cosiu/da
|
coser
|
gnågld
|
någln
|
genagelt
|
nageln
|
clavau/ada
|
clavar
|
gneißd
|
neißn
|
geneißt
|
neißen
|
parau/ada
|
parar cuenta
|
gnutzd
|
nutzn
|
genützt
|
nutzen
|
emplegau/ada
|
emplegar
|
q
|
-
|
quoin
|
qäin
|
gequollen
|
quellen
|
butiu/da
|
butir
|
qäddschd
|
qäddschn
|
gequetscht
|
quetschen
|
pretau/ada
|
pretar
|
quiegsd
|
quieggà
|
gequiekt
|
quieken
|
chilau/ada
|
chilar
|
quengld
|
quengln
|
gequengelt
|
quengeln
|
ploriconiau/ada
|
ploriconiar
|
r
|
g-
|
gràffd
|
ràffà
|
gerauft
|
raufen
|
barallau/ada
|
barallar
|
grubbfd
|
rubbfà
|
gerupft
|
rupfen
|
espullau/ada
|
espullar
|
grauchd
|
rauchà
|
geraucht
|
rauchen
|
fumau/ada
|
fumar
|
gràdld
|
ràdln
|
geradelt
|
radeln
|
iu/da
|
ir en bici
|
s (sch, sp, st)
|
g-
|
gsungà
|
singà
|
gesungen
|
singen
|
cantau/ada
|
cantar
|
gschiàgld
|
schiagln
|
geschielt
|
schielen
|
siu/da
|
ser birolo
|
gschbuid
|
schbuin
|
gespielt
|
spielen
|
chugau/ada
|
chugar
|
gschdunggà
|
schdinggà
|
gestunken
|
stinken
|
pudiu/da
|
pudir
|
w
|
g-
|
gwoànd
|
woànà
|
geweint
|
weinen
|
plorau/ada
|
plorar
|
gwundàd
|
wundàn
|
gewundert
|
wundern
|
sosprendiu/da
|
sosprender-se
|
gwedd
|
weddn
|
gewettet
|
wetten
|
postau/ada
|
apostar
|
gwuisld
|
wuisln
|
gewinselt
|
winseln
|
chemecau/ada
|
chemecar
|
z
|
-
|
zåid
|
zåin
|
gezahlt/bezahlt
|
zahlen/bezahlen
|
bosau/ada
|
bosar
|
zong
|
ziàng
|
gezogen
|
ziehen
|
tirau/ada
|
tirar
|
zoàgd
|
zoàng
|
gezeigt
|
zeigen
|
amostrau/ada
|
amostrar
|
zeichned
|
zeichnen
|
gezeichnet
|
zeichnen
|
debuixau/ada
|
debuixar
|
Caracteristicas
- Igual que en alemán, en bavaro desapareixe a partícla "ge-" en a formación d'o participio cuan a primera silaba d'o verbo no ye tonica como en verbinden – verbunden, beschäftigen – beschäftigt, genieren – geniert. A excepción en bavaro ye schududieren (estudiar), ya que a "persona que estudia" se diz Gschdudiàdà.
- Cuan o verbo weàn (en alemán "werden") actua como auxiliar tien a mesma forma que cuan actua como o propio verbo (sin "ge-"), en alemán isto ye diferent. En o siguient eixemplo a primera frase ye una pasiva, con weàn como auxiliar, en a segunda actua con o significau d'o propio verbo:
Bavaro
|
Alemán
|
Aragonés
|
Mia is ebbs gschdoin woàn
|
Mir ist etwas gestohlen worden
|
M'han furtau bella cosa
|
I bin koa Bfårra woàn
|
Ich bin kein Pfarrer geworden
|
No voi a fer-me mosén
|
- En alemán os verbos febles fan o preterito imperfecto rematando en "-te" y o participio en "-t", mientres que os verbos fuertes lo fan respectivament sin "-te" y rematando en "-en". En bavaro tamién se sigue iste regle con os participios (ya que os verbos no tienen forma d'imperfecto), rematando os febles en "-d" y os fuertes en "-n" (u a mesma rematanza d'o infinitivo como "-à" u "-m"), manimenos existen bellas excepcions que cal conoixer (en bels casos existen as dos variants). En a siguient tabla s'amostran as excepcions con os participios fuertes en verde y os febles en narancha:
Infinitivo bavaro
|
Participio bavaro
|
Participio bavaro alternativo
|
Infinitivo alemán
|
Participio alemán
|
Infinitivo aragonés
|
Participio aragonés
|
ozindn (okendn)
|
ozundn
|
ozindd (okendd)
|
anzünden
|
angezündet
|
enchegar
|
enchegau/da
|
aufheem
|
aufkebbd
|
aufkoom
|
aufheben
|
aufgehoben
|
guardar
|
guardau/da
|
eischoiddn
|
eigschåiddn
|
eigschåidd
|
einschalten
|
eingeschaltet
|
enchegar
|
enchegau/da
|
friàn
|
gfreàd
|
gfroàn
|
frieren
|
gefroren
|
chelar
|
chelau/da
|
baggà (båchà)
|
baggd (båchd)
|
baggà (båcha)
|
backen
|
gebacken
|
forniar
|
forniau/da
|
biddn
|
bidd
|
-
|
bitten
|
gebeten
|
demandar
|
demandau/da
|
fangà
|
gfangd
|
gfangà
|
fangen
|
gefangen
|
agafar
|
agafau/da
|
fiachtn
|
gfoàchddn
|
gfiàchdd
|
fürchten
|
gefürchtet
|
temer
|
temiu/da
|
hengà
|
kenggd
|
-
|
hängen
|
gehangen
|
penchar
|
penchau/da
|
haun
|
kaud
|
-
|
hauen
|
gehauen
|
peleyar
|
peleyau/da
|
leitn
|
gleidd
|
-
|
läuten
|
geläutet
|
sonar
|
sonau/da
|
måin
|
gmåin
|
gmåid
|
malen
|
gemalt
|
pintar
|
pintau
|
scheina
|
gscheind
|
gschienà
|
scheinen
|
geschienen
|
brilar
|
brilau/da
|
schneim
|
gschniem
|
gschneibd
|
schneien
|
geschneit
|
nevar
|
nevau/da
|
sitzn
|
gsitzd
|
gsessn
|
sitzen
|
gesessen
|
posar
|
posau/da
|
winschn
|
gwunschn
|
gwinschdd
|
wünschen
|
gewünscht
|
deseyar
|
deseyau/da
|
scheichà
|
gschichà
|
-
|
scheuen
|
gescheut
|
fuyir
|
fuyiu/da
|
schdroaffà
|
gschdriffà
|
gschdroàfd
|
streifen
|
gestreift
|
rozar
|
rozau/da
|
- En a formación d'o preterito perfecto y pluscuamperfecto se fa servir o verbo håm como auxiliar con verbos transitivos u que describen un comportamiento. O verbo auxiliar sei se fa servir con verbos intransitivos que describen un cambio d'estau u posición:
Bavaro
|
Alemán
|
Aragonés
|
i håb en Stoa gwoafa
|
ich habe den Stein geworfen
|
he tirau una piedra
|
i håb gårwadd
|
ich habe gearbeitet
|
he treballau
|
i bin gfåin
|
ich bin gefallen
|
m'ha feito goyo
|
Bi ha manimenos verbos que sinyalan un comportamiento y que tanto en bavaro como en alemán bavaro se conchugan con sei (en alemán sein), mientres que en alemán estándard ye con haben:
Bavaro
|
Alemán bavaro
|
Alemán estándard
|
Aragonés
|
i bin gsessn
|
ich bin gesessen
|
ich habe gesessen
|
m'he posau
|
i bin gstandn
|
ich bin gestanden
|
ich habe gestanden
|
m'he devantau
|
i bin gleeng
|
ich bin gelegen
|
ich habe gelegen
|
m'he chitau
|
Bibliografía